Hơn nửa thế kỷ về trước, xe trinh sát - tuần tra bọc thép (бронированная разведывательно-дозорная машина) BRDM-2 đã được Quân đội Liên Xô đưa vào trang bị. Với hơn 9.000 chiếc được sản xuất và có trong biên chế quân đội hơn 60 quốc gia trên thế giới, đến nay, BRDM-2 đã lỗi thời, nhưng vì lý do kinh tế, nhiều quốc gia không thay thế mà hiện đại hóa chúng bằng nhiều cách khác nhau.

BRDM-2 Nga có vỏ thép được gia cố thêm. Nguồn: topwar.ru.

Vấn đề mẫu mã

Các xe BRDM-2 đã trở nên lỗi thời cả về mặt mẫu mã và tuổi đời, đòi hỏi phải nâng cấp hoặc thay thế từng phần, hoặc một số tổ hợp. BRDM-2 nguyên dạng ban đầu không đáp ứng các yêu cầu hiện tại đối với xe bọc thép quân sự - khả năng chống đạn của vỏ giáp yếu, vũ khí chỉ có súng máy, phạm vi và khả năng thực hiện nhiệm vụ hạn chế. Động cơ và hệ truyền động cũ gây khó khăn cho việc khai thác sử dụng.

Trong mấy thập kỷ gần đây, các dự án hiện đại hóa BRDM-2 nhằm nâng cao và cải thiện các tính năng đã được thực hiện ở Nga và một số nước, theo hướng tập trung nâng cấp tất cả các cấu phần chính của xe, từ khoang động cơ, gầm xe, đến thân xe và vũ khí.

Nâng cấp khoang xe

Khoang xe BRDM-2 có liên quan đến khả năng bảo vệ và sự thuận tiện của kíp xe. Vấn đề bảo vệ được giải quyết bằng gia cố bổ sung vỏ thép, cũng như tái cấu trúc hoàn toàn khoang xe. Cách đây không lâu, người Nga sử dụng các tấm thép gá bổ sung vỏ thép phía trước, cũng như một phần hông thân xe, nhờ đó BRDM-2 chịu được đạn súng liên thanh cỡ nhỏ và mảnh pháo.

Xe BRDM-NIK của Ukraine; Nguồn: topwar.ru

Dự án "Caiman" của Belarus thay đổi toàn bộ khoang xe, tạo hình dáng mới, tăng diện tích kính nhìn phía trước và gia cố phần gầm đề phòng xe bị trúng mìn. Cách tiếp cận tương tự được áp dụng trong dự án BRDM-NIK của Ukraine - phần trước mũi xe được tạo độ vát lớn hơn, và cũng bổ sung giáp; dự án ZDKM của Azerbaijan thay đổi cấu trúc giáp phía trước và thay mới gầm xe.

Với BRDM-2, ban đầu chỉ có thể vào xe qua các cửa tròn phía trên nóc. Nhiều dự án hiện đại hóa đề xuất lắp đặt thêm cửa phụ ở phía hông. Để lắp thêm cửa bên hông, phải tháo bánh xe phụ cùng cơ cấu nâng. Dự án BRDM-2M (A) của Nhà máy Arzamas chọn phương án sử dụng cửa xe bọc thép BTR-70; dự án "Caiman" thì lắp đặt cửa kích thước tiêu chuẩn có ô kính nhỏ, trong khi các dự án khác sử dụng cửa tròn hoặc cửa có kích thước và hình dạng khác nhau.

Sản phẩm dự án "Caiman" của Belarus; Nguồn: topwar.ru.

Bằng cách xử lý khoang xe và loại bỏ các tổ máy “thừa”, có thể tăng không gian khả dụng, nhờ đó BRDM-2 trở thành xe bọc thép chở quân. "Caiman" có thể chứa sáu người, trong khi xe Ukraine có thể chứa được chín người, kể cả kíp xe. Tuy vậy, với hầu hết các dự án hiện đại hóa, người ta muốn duy trì vai trò ban đầu của xe trinh sát - tuần tra với kíp xe tối thiểu cần thiết.

Động cơ và độ cơ động

Động cơ tiêu chuẩn GAZ-41 (140 mã lực) và hộp số cơ đáp ứng các yêu cầu ban đầu, nhưng hiện đã lỗi thời. Hầu hết các dự án về hiện đại hóa BRDM-2 đều dùng giải pháp thay thế động cơ bằng động cơ tương thích và tái cấu trúc hệ vận động.

Dự án Arzamas sử dụng động cơ diesel D-245.9 công suất 135 mã lực; dự án BRDM-2LD của Ukraine dùng động cơ SM-21-08 có công suất tương đương; dự án BRDM-NIK sử dụng động cơ Tector FPT IVECO 150 mã lực; "Caiman" dùng động cơ diesel D-245.9 do Minsk sản xuất. Các hệ truyền động được hoàn thiện hoặc thay thế bởi các hệ thống có cấu trúc tương tự sẵn có và ở mức độ nào đó tạo thêm khoảng không đáng kể cho khoang động cơ.

Trong một số trường hợp, hệ vận động được đơn giản hóa khi bớt một số bánh xe bên hông. BRDM-2 được gắn một khung gầm với lò xo bán elip dọc, bổ sung bởi giảm xóc thủy lực. Dưới hai bên thân xe có hai cặp bánh xe phụ để vượt chướng ngại vật. "Caiman" sử dụng các tổ máy từ BTR-60 và BRDM-2M (A) sử dụng các tổ máy từ BTR-80, đều có thanh xoắn và giảm xóc thủy lực, mang lại những lợi thế nhất định. Trong hầu hết các trường hợp, BRDM-2 nâng cấp bớt được một hệ bơm thủy lực. Khoảng không dôi ra được sử dụng để tối ưu hóa khoang động cơ và để lắp đặt điều hòa không khí.

Sức mạnh hỏa lực

Sản phẩm dự án ZKDM của Azerbaijan; Nguồn: topwar.ru.

Súng máy nguyên bản BRDM-2 có hỏa lực cao. Tuy vậy, các phương án hiện đại hóa tổ hợp vũ khí thường được đề xuất, bao gồm cả việc chuyển sang nguyên tắc mô-đun. Có lẽ phiên bản thú vị nhất là vũ khí được sử dụng cho xe ZKDM khi các kỹ sư Azerbaijan đã tích hợp pháo 23mm GS-23, súng phóng lựu tự động 30mm, súng máy 7,62mm, cũng như một bệ phóng tên lửa không điều khiển cho xe.

Trong một số dự án tháp pháo được giữ lại để gắn ống phóng tên lửa chống tăng. Tùy thuộc vào phương tiện và nguồn thay thế có sẵn, các nhà cải tiến thường sử dụng súng máy cỡ nòng lớn và mới, duy chỉ một số dự án của Ukraine thay thế súng 14,5mm bằng súng có cỡ nòng bé hơn. Các mô hình mô-đun chiến đấu đã có chỉ được sử dụng trong một số dự án theo yêu cầu của khách hàng.

BRDM-2 được sử dụng làm khung gầm cho các xe với mục đích khác nhau và các phiên bản nâng cấp của nó có thể bảo lưu chức năng là phương tiện mang tên lửa chống tăng có điều khiển, thông tin liên lạc, thiết bị đặc biệt... Tuy nhiên, tại các triển lãm thường xuất hiện các mẫu thử nghiệm với vũ khí để giải quyết sức mạnh hỏa lực và số lượng mẫu xe được tích hợp thiết bị đặc biệt rất ít.

Sản phẩm dự án BKM của Ukraine; Nguồn: topwar.ru.

Tương lai khung gầm

Hiện trong trang bị quân đội 50 quốc gia có vài nghìn BRDM-2 và các phương tiện trên cơ sở khung gầm này đang hoạt động nhưng không hết công suất. Không phải tất cả các quân đội đều cần đổi mới các phương tiện lỗi thời này mà tiếp tục giữ chúng trong trang bị. Từ đó, dịch vụ phát triển dự án hiện đại hóa các thiết bị lỗi thời đã được hình thành và những năm gần đây, một số lượng đáng kể các dự án như vậy đã ra đời. Tuy nhiên, chỉ có một vài dự án cho kết quả mong muốn, được đưa vào ứng dụng loạt.

BRDM-2 đã chứng tỏ là một nền tảng thành công để triển khai các loại vũ khí và thiết bị khác nhau. Hiện đại hóa BRDM-2 đúng cách cho phép không chỉ kéo dài tuổi thọ mà còn tận dụng chúng cho các nhu cầu hiện tại - đảm trách nhiều nhiệm vụ trong điều kiện hiện đại với ít rủi ro hơn.

Các dự án hiện đại hóa BRDM-2 có những nhược điểm liên quan đến những hạn chế cố hữu của khung gầm xe này, buộc phải lựa chọn giữa hiệu suất cao và dễ dàng nâng cấp thiết bị, cũng như tính đến nhu cầu và khả năng của khách hàng. Có lý do để tin rằng trong tương lai, sẽ có các lựa chọn mới nâng cấp BRDM-2 một khi loại xe này vẫn còn được khai thác sử dụng./.