Hội nghị thượng đỉnh BRICS kéo dài ba ngày, bắt đầu từ ngày 22/10 tại thành phố Kazan ở phía tây nam nước Nga, là hội nghị đầu tiên của nhóm các nền kinh tế mới nổi lớn gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi kể từ khi mở rộng vào đầu năm nay với sự tham gia của Ai Cập, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất, Ethiopia và Iran.

Tham dự hội nghị có các nhà lãnh đạo trong khối BRICS, bao gồm Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian, Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa, cùng với một số lãnh đạo bên ngoài khối như Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan.

Được coi là hội nghị quốc tế lớn nhất mà Nga tổ chức kể từ xung đột Nga-Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022, hội nghị của BRICS lần này đã trở thành nơi hội tụ của những quốc gia mong đợi sự thay đổi cán cân quyền lực trên toàn cầu và thể hiện sự gắn kết giữa Moscow, Bắc Kinh và Teẻhan.

Tổng thống Putin và đối tác thân cận nhất là Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến đưa ra thông điệp chỉ trích phương Tây, cho rằng phương Tây cùng với các lệnh trừng phạt và liên minh của họ đang dần bị cô lập trên trường quốc tế. Trong bài phát biểu trước báo chí ngày 18/10, Tổng thống Putin ca ngợi sức mạnh kinh tế và chính trị ngày càng gia tăng của các quốc gia BRICS là "một sự thật không thể phủ nhận", đồng thời nhấn mạnh, nếu BRICS và các quốc gia có cùng chí hướng hợp tác với nhau thì đây "sẽ là yếu tố quan trọng trong trật tự thế giới mới".

Thông điệp của Tổng thống Putin trong tuần này sẽ trở nên mạnh mẽ hơn trong bối cảnh hội nghị diễn ra chỉ vài ngày trước cuộc bầu cử Mỹ. Hiện cựu Tổng thống Donald Trump đang có màn cạnh tranh gay cấn với Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris. Giới phân tích cho rằng, nếu ông Trump giành chiến thắng trong cuộc bầu cử thì điều này có thể làm thay đổi sự ủng hộ của Mỹ với Ukraine và gây căng thẳng trong mối quan hệ của Washington với các đồng minh truyền thống.

"Hội nghị thượng đỉnh BRICS thực sự là một món quà cho Tổng thống Putin. Thông điệp rõ ràng là làm sao có thể nói về sự cô lập toàn cầu đối với Nga nhiều nhà lãnh đạo đang đến Kazan”, ông Alex Gabuev, Giám đốc Trung tâm Carnegie Russia Eurasia tại Berlin nhận định. Theo ông Gabuev, Nga muốn đưa BRICS "thành mũi nhọn và là tổ chức mới dẫn dắt cộng đồng toàn cầu hướng tới một trật tự công bằng hơn".

Nhưng bất chấp thông điệp mạnh mẽ của Nga, các nhà lãnh đạo nhóm họp tại Kazan có nhiều quan điểm và mối quan tâm khác nhau - một thực tế của BRICS mà các nhà quan sát cho rằng sẽ hạn chế khả năng gửi đi một thông điệp thống nhất, đặc biệt là loại thông điệp mà Tổng thống Putin mong muốn.

Nga có thể phá vỡ “bức rèm sắt” của phương Tây

Hội nghị BRICS do Nga tổ chức năm nay tương phản rõ rệt so với với hội nghị thượng đỉnh BRICS năm 2023 tại Johannesburg.

Năm nay, Tổng thống Nga là người chủ trì thượng đỉnh BRICS – lần đầu tiên kể từ khi khối tăng gần gấp đôi quy mô với việc kết nạp thêm nhiều thành viên mới. Hội nghị BRICS tại Kazan được cho là sẽ mang đến cho Tổng thống Putin nhiều cơ hội để gặp mặt trực tiếp với các nhà lãnh đạo BRICS khác và các đối tác.

Hội nghị BRICS chủ yếu hướng đến hợp tác kinh tế nhưng chương trình nghị sự của khối có thể bị chi phối bởi cuộc xung đột Nga-Ukraine cũng như cuộc xung đột tại Trung Đông, nơi Israel đang chiến đấu với các lực lượng ủy nhiệm của Iran.

Tuần trước, Tổng thống Putin xác nhận nhà lãnh đạo Palestine Mahmoud Abbas sẽ tham dự sự kiện này. Giới quan sát cho rằng, nhà lãnh đạo Nga và các quan chức dưới quyền ông có thể sẽ dựa vào cuộc xung đột tại Trung Đông cũng như  sự tức giận trên khắp Nam Bán cầu đối với Mỹ để thúc đẩy lập luận về một trật tự thế giới mới không có vai trò lãnh đạo của Mỹ.

Trung Quốc và Nga đều kêu gọi ngừng bắn khi xung đột tại Trung Đông leo thang và chỉ trích hành động của Israel, trong khi Mỹ ủng hộ kế hoạch trả đũa của Israel đối với các nhóm chiến binh Hamas ở Gaza và Hezbollah ở Lebanon.

“Nhiều thành viên tham dự hội nghị thượng đỉnh BRICS coi cuộc xung đột ở Trung Đông là ví dụ điển hình cho thấy nhóm các quốc gia này nên có nhiều ảnh hưởng hơn", ông Jonathan Fulton, thành viên cấp cao tại Hội đồng Đại Tây Dương có trụ sở tại Abu Dhabi lưu ý.

Các nhà quan sát cũng sẽ theo dõi liệu Trung Quốc và Brazil có tận dụng cuộc họp này như một nền tảng để đưa ra đề xuất hòa bình sáu điểm về cuộc chiến ở Ukraine hay không. Tại cuộc họp của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc vào tháng 9/2024, Trung Quốc và Brazil đã nhắc đến đề xuất này. Nhưng Tổng thống Ukraine Zelensky lên tiếng bác bỏ, cho rằng kế hoạch đó sẽ giúp ích cho Moscow.

Việc BRICS kết nạp Iran làm thành viên trong thời gian gần đây đã đưa Iran và Nga – hai đối tác thân cận xích lại gần nhau hơn.

Trong vài ngày tới, các nhà lãnh đạo dự kiến ​​sẽ thảo luận về cách thúc đẩy những nỗ lực nhằm giải quyết các khoản thanh toán bên ngoài hệ thống định giá bằng USD, thông qua việc sử dụng tiền tệ của các nước trong khối và mạng lưới ngân hàng BRICS - một mạng lưới có thể mang lại lợi ích kinh tế, nhưng cũng giúp các quốc gia thành viên như Nga tránh được lệnh trừng phạt của phương Tây. Các nước thành viên cũng có thể tìm cách thúc đẩy hợp tác kinh tế, công nghệ và tài chính trên nhiều lĩnh vực, từ năng lượng đến chia sẻ dữ liệu vệ tinh.

Tuy vậy, sự chia rẽ và những mối quan tâm khác nhau giữa các quốc gia trong nhóm có thể hạn chế mức độ đồng thuận mà BRICS đạt được, giới phân tích lưu ý. Đây không phải điều gây bất ngờ, bởi ngay từ khi thành lập khối BRICS, nhiều nước thành viên đã có sự khác biệt sâu sắc về hệ thống chính trị và kinh tế, thậm chí có xung đột về vấn đề biên giới.