cổng thông tin điện tử ĐÀI TIẾNG NÓI VIỆT NAM
Thêm đồng minh quay lưng, F-35 của Mỹ đối mặt khủng hoảng niềm tin
Cập nhật: 2 giờ trước
Ông Trump dọa trừng phạt thứ cấp Nga, Mỹ và đồng minh có nguy cơ “lãnh đạn”
Nga nhắm đến vành đai pháo đài của Ukraine sau khi Chasov Yar thất thủ
VOV.VN - Ngày càng nhiều đồng minh của Mỹ từ chối mua tiêm kích tàng hình F-35, trong đó có Tây Ban Nha và Canada. Xu hướng này đặt ra câu hỏi về vị thế thực sự của F-35 và cho thấy dấu hiệu khủng hoảng niềm tin với ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ.
Máy bay chiến đấu F-35 Lightning II do Lockheed Martin sản xuất đối mặt thêm một trở ngại lớn khi Tây Ban Nha quyết định tạm dừng kế hoạch mua dòng tiêm kích tàng hình thế hệ 5 của Mỹ.
Theo nhật báo El País, Tây Ban Nha đã phân bổ khoảng 7,2 tỷ USD trong ngân sách năm 2023 để mua máy bay chiến đấu mới. Tuy nhiên, việc chính phủ ưu tiên chi thêm 12,2 tỷ USD cho các nỗ lực quốc phòng ở châu Âu trong năm nay khiến kế hoạch mua F-35 gần như không khả thi.
Động thái này diễn ra trong bối cảnh châu Âu ngày càng lo ngại về khả năng Mỹ thay đổi chính sách dưới thời Tổng thống Donald Trump, đặc biệt là viễn cảnh Washington giảm cam kết quân sự với các đồng minh NATO. Những lo ngại này đã thúc đẩy lời kêu gọi tăng cường tự chủ quốc phòng và ưu tiên mua khí tài châu Âu thay vì phụ thuộc vào Mỹ.
Thêm vào đó, quan hệ Mỹ - Tây Ban Nha cũng đang đối mặt với nhiều căng thẳng. Chính quyền Tổng thống Trump từng gây áp lực buộc các đồng minh NATO tăng chi tiêu quốc phòng lên 5% GDP, cao hơn đáng kể so với mục tiêu 2% trước đó.
Chính phủ của Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez phản đối đề xuất này, cho rằng mức chi tiêu đó không phù hợp với mô hình phúc lợi và ưu tiên kinh tế của Madrid. Động thái này đã bị ông Trump chỉ trích mạnh mẽ và đe dọa áp thuế bổ sung lên hàng hóa Tây Ban Nha.
Việc Tây Ban Nha ưu tiên các chương trình quốc phòng châu Âu cũng phù hợp với định hướng của ông Sánchez, nhằm tăng cường nền công nghiệp quốc phòng trong nước và thúc đẩy tự chủ chiến lược của EU, trái ngược với quan điểm của Mỹ là chia sẻ gánh nặng chi tiêu thông qua việc mua vũ khí Mỹ.
Đây không phải là lần đầu tiên Tây Ban Nha từ chối F-35. Năm 2021, xuất hiện thông tin nước này đang xem xét mua 50 chiếc F-35, gồm 25 bản F-35A cho Không quân thay thế đội F/A-18 Hornet và 25 bản F-35B cho Hải quân thay thế tiêm kích AV-8B Harrier II. Tuy nhiên, đến tháng 11/2023, Bộ Quốc phòng Tây Ban Nha khẳng định không có kế hoạch mua F-35, thay vào đó tập trung vào chương trình Eurofighter Typhoon.
Với việc loại bỏ lựa chọn F-35, Tây Ban Nha hiện có 2 hướng tăng cường năng lực không quân: mua thêm Eurofighter Typhoon thế hệ 4,5 hoặc chờ đợi tiêm kích thế hệ 6 trong khuôn khổ dự án FCAS đang được phát triển.
Tây Ban Nha là một trong 4 quốc gia thành viên của liên minh Eurofighter và đã ký hợp đồng mua thêm 25 chiếc Typhoon theo chương trình Halcon II vào tháng 12/2024. Đơn hàng gồm 21 bản một chỗ ngồi và 4 bản hai chỗ, nhằm thay thế một phần phi đội F-18 hiện tại.
Sau hợp đồng này, phi đội Typhoon của Tây Ban Nha sẽ đạt tổng cộng 115 chiếc. Tuy nhiên, chưa rõ nước này có ý định đặt thêm đơn hàng nào khác trong tương lai gần hay không.
Liên quan đến FCAS, dự án tiêm kích thế hệ 6 hợp tác giữa Pháp, Đức và Tây Ban Nha, chương trình hiện đang gặp khó khăn do tranh chấp về phân chia công việc. Airbus (Đức) chịu trách nhiệm phát triển máy bay không người lái hộ vệ, công nghệ điện toán đám mây và tàng hình; Dassault (Pháp) phát triển máy bay chiến đấu chính trong khi Safran chế tạo động cơ; còn Indra (Tây Ban Nha) phụ trách hệ thống cảm biến.
Tuy nhiên, Dassault được cho là muốn nắm 80% khối lượng công việc phát triển tiêm kích thế hệ mới (NGF) – điều mà phía Airbus phản đối, do lo ngại ngành công nghiệp Đức bị gạt ra ngoài.
Những bất đồng kéo dài khiến tiến độ dự án FCAS bị trì hoãn gần một thập kỷ. Dự kiến, máy bay này khó có thể đi vào hoạt động trước năm 2040, buộc các bên tham gia phải tìm giải pháp tạm thời để lấp khoảng trống năng lực. Trong khi Pháp phát triển biến thể nâng cấp Rafale F5, Đức đã đặt hàng F-35 của Mỹ và mua bổ sung Eurofighter.
Quyết định của Tây Ban Nha là cú đòn mới nhất giáng vào F-35, sau khi Bồ Đào Nha cũng cân nhắc rút khỏi kế hoạch mua dòng máy bay này vì lo ngại về “công tắc hủy” (kill switch) và sự phụ thuộc quá lớn vào Mỹ trong bảo trì, hậu cần và hệ thống điều hành.
Hồi tháng 3 vừa qua, Bộ trưởng Quốc phòng Bồ Đào Nha Nuno Melo tuyên bố đang xem xét lại lựa chọn mua F-35 và nghiêng về hướng chọn máy bay chiến đấu do châu Âu sản xuất.
“Chúng tôi không thể bỏ qua môi trường địa chính trị trong các lựa chọn của mình. Quan điểm gần đây của Mỹ về NATO khiến chúng tôi phải cân nhắc những lựa chọn tốt nhất, bởi khả năng dự đoán của các đồng minh phải là một lợi thế lớn cần tính đến. Thế giới đã thay đổi và đồng minh này [Mỹ] có thể áp đặt nhiều giới hạn về bảo trì, linh kiện và khả năng triển khai thực tế trong nhiều tình huống”, ông Melo nói.
Tại Canada, kế hoạch mua 88 chiếc F-35 cũng đang được xem xét lại. Thủ tướng Mark Carney thông báo đang cân nhắc các lựa chọn thay thế, đặc biệt từ châu Âu, sau khi Tổng thống Trump áp thuế nặng lên Canada và đưa ra các tuyên bố gây tranh cãi như biến nước này thành bang thứ 51 của Mỹ. Ngoài những căng thẳng chính trị, một báo cáo của Tổng kiểm toán Karen Hogan cảnh báo rằng chương trình F-35 Canada đang đối mặt với hàng loạt vấn đề: chi phí tăng cao, thiếu cơ sở hạ tầng, thiếu phi công được đào tạo bài bản.
Ấn Độ cũng được cho là đã từ chối lời đề nghị miệng của ông Trump hồi tháng 2 năm nay về việc Washington bán F-35 cho New Delhi.
Ngay cả Mỹ cũng đang giảm số lượng đặt mua F-35. Không quân Mỹ dự kiến chỉ mua 24 chiếc cho năm 2026 – con số thấp kỷ lục. Động thái này phản ánh các lo ngại về chi phí và đã bị nhiều cựu binh cũng như quan chức Mỹ chỉ trích.
Những diễn biến trên đang làm tổn hại nghiêm trọng đến uy tín xuất khẩu của F-35 – dòng máy bay từng là lựa chọn hàng đầu trên thị trường quốc tế. Lockheed Martin cũng đang chịu áp lực nặng nề, đặc biệt là sau khi để tuột hợp đồng phát triển tiêm kích thế hệ tiếp theo (NGAD) vào tay Boeing.
Từ khóa: Tiêm kích F-35, tiêm kích tàng hình, Mỹ, khủng hoảng niềm tin, vũ khí Mỹ, đồng minh Mỹ, NATO, Tây Ban Nha, Canada, Lockheed Martin, KAAN, Eurofighter Typhoon
Thể loại: Tin tức sự kiện
Tác giả: hoàng phạm/vov.vn (biên dịch)
Nguồn tin: VOVVN
Chương trình đã phát
Nghe và xem trực tuyến
