Người Thái trắng ở huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La có nhiều họ như: họ Lường, họ Hoàng, họ Lò, họ Điêu, trong đó họ Điêu Chính chiếm đa số và là họ lớn trong các họ Thái trắng ở đây. Mỗi dịp Tết đến xuân về, họ Điêu Chính lại duy trì một tục lệ rất độc đáo, nhân văn đó là họp họ, tiếng Thái gọi là“kin hóng pang luông”.

Công tác chuẩn bị họp họ Điêu Chính Quỳnh Nhai.

Với cộng đồng người Thái trắng ở Quỳnh Nhai, mỗi dòng họ đều có một trưởng họ. Vai trò của trưởng họ rất quan trọng, gần như là người đứng ra quán xuyến mọi công việc của họ, đặc biệt là với tục kin hóng này. Đã thành thông lệ, hàng năm, cứ vào khoảng từ ngày 20-29 Tết nguyên đán, họ Điêu Chính lại tổ chức “kin hóng pàng luông” tức là họp họ. Ông Điêu Chính Nghịn, trưởng họ Điêu Chính ở Quỳnh Nhai cho biết: "Hôm nay, cả họ tổ chức kin hóng tại nhà tôi, toàn thể con cháu gần xađều phải cố gắngđến chođầyđủ. Hiện nay, trưởng họ uy tín, con cháu cũng uy tín. Bản thân tôi là trưởng họ thì phải làm gương cho con cháu tin cậy, vậnđộng con cháuđoàn kết, trở thành người tốt, làmăn phátđạt".

Trước khi diễn ra buổi họp họ, trưởng họ sẽ gọi các nhóm, các chi, cành của dòng họ Điêu Chính về để phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên để công việc được suôn sẻ. Ấn định được ngày, trưởng họ sẽ thảo giấy mời các hộ, kể cả phận dâu, chị em gái đã đi lấy chồng họ khác cũng được mời về đông đủ. Theo phong tục, chị em phụ nữ thì phải mặc áo dài cổ chui truyền thống của phụ nữ Thái trắng, còn nam giới thì mặc áo đen thổ cẩm nhuộm chàm về cúi vái lậy tổ tiên.

Ông Điêu Chính Hiến người am hiểu về văn hoá dân tộc Thái trắng Quỳnh Nhai.

Ông Điêu Chính Hiến, huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La cho biết:“Mục đích, ý nghĩa của tục lệ này là để họp mặt nhau, thống nhất nhau, tổng kết, rút kinh nghiệm cho nhau sau một năm đã làm được gì và những tồn tại cần phải khắc phục trong những năm tiếp theo. Tục lệ này được truyền từ đời này qua đời khác”.

Trong ngày họp mặt, người nào khéo dạy bảo con cái chăm ngoan, học giỏi, sản xuất giỏi thì được biểu dương, khen ngợi; bao nhiêu con cháu thi đỗ Đại học, cao đẳng…cũng được dòng họ động viên, khích lệ kịp thời. Cả họ cùng ngồi lại trao đổi, truyền đạt kinh nghiệm cho nhau làm sao họ Điêu Chính đoàn kết, có của ăn của để, con cái trưởng thành. Ngoài ra, dòng họ Điêu Chính còn có tục lệ, trong năm vợ chồng nào đẻ được con trai thì khi đầy cữ, hoặc đến dịp Tết cũng sẽ mang đôi gà, gạo, rượu đến nhà trưởng họ để thờ cúng, báo với tổ tiên là từ nay đã có thêm thành viên mới, có tên, có tuổi, để nhập vào gia phả. Ông Điêu Chính Hiến cho biết thêm:“Đồ cúng không thể thiếu là một con lợn, gà, xôi, bánh chưng, rượu, chuối, mía, kẹo, bánh…bày lên mâm đặt ở gian thờ tổ tiên gọi là “cọ hóng” để trưởng họ thay mặt cúng thông báo với tổ tiên từng tên, tuổi, chi, nhánh của dòng họ mang đồ lễ dâng lên tổ tiên mỗi dịp Tết đến xuân về, với lòng thành tâm, mong muốn được tổ tiên phù hộ độ trì”.

Trưởng họ Điêu Chính đang làm thủ tục thờ cúng tổ tiên.

Ngoài số tiền đóng góp chung theo quy định, mỗi gia đình sẽ góp thêm một con gà, một chai rượu, một gói xôi để bữa cơm họp họ năm mới thêm đầy đặn. Sau khi trưởng họ cúng xong, tiếng trống, tiếng chiêng, tính tẩu vang lên rộn rã, cả dòng họ Điêu Chính bản trên, mường dưới, hàng xóm láng giềng sẽ cùng nhau ăn uống vui vẻ, chúc tụng nhau đón chào một năm mới sức khoẻ mới, gặp nhiều may mắn./.