Chuyến thăm lần này của Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tới Ấn Độ là nhằm tham gia vòng đàm phán thứ 24 theo cơ chế Đại diện đặc biệt về vấn đề biên giới giữa hai nước. 

Tiến triển giải quyết tranh chấp

Quan hệ Trung - Ấn đã rơi xuống mức thấp nhất vào giữa năm 2020 sau vụ đụng độ chết người tại thung lũng Galwan ở biên giới hai nước. Sự kiện này đã khiến lòng tin song phương sụt giảm nghiêm trọng. Suốt từ đó, hai bên đã duy trì hàng chục vòng đàm phán quân sự và ngoại giao nhằm tháo gỡ ngòi nổ xung đột ở khu vực biên giới trên dãy Himalaya song hiệu quả đạt được rất hạn chế.

Mãi đến cuối năm 2024, tình hình biên giới Trung - Ấn mới có bước đột phá tích cực khi hai bên đạt được thỏa thuận về việc rút quân và tiến hành tuần tra bình thường tại các điểm tranh chấp còn lại, chấm dứt thế đối đầu kéo dài hơn 4 năm và dần khôi phục hòa bình, ổn định tại khu vực biên giới.

Thỏa thuận được thông báo ngay trước thềm Hội nghị thượng đỉnh BRICS vào tháng 10/2024 tại Kazan (Nga). Tại đây, hai nhà lãnh đạo đã đạt được nhận thức chung quan trọng, kêu gọi hai nước “cài đặt lại” quan hệ, để “Trung - Ấn là cơ hội phát triển của nhau, không đe dọa lẫn nhau, là đối tác chứ không phải đối thủ cạnh tranh”.

Tháng 12/2024, tại Bắc Kinh, hai bên đã tổ chức vòng đàm phán đặc biệt lần thứ 23 về biên giới, đạt được “nhận thức chung 6 điểm” cam kết tiếp tục các biện pháp duy trì hòa bình, không để tình hình biên giới leo thang trở lại.

Chuyên gia Tiền Phong (Qian Feng) tại Viện nghiên cứu Chiến lược Quốc gia, Đại học Thanh Hoa nhận định rằng từ sau Hội nghị BRICS 2024, quan hệ Trung - Ấn đã “dần chuyển hướng tích cực” trở lại, đi đúng quỹ đạo phát triển lành mạnh và ổn định theo định hướng chiến lược của lãnh đạo hai nước. Điều này tạo tiền đề thuận lợi để hai bên tiếp tục vòng đàm phán biên giới thứ 24 tới đây và xa hơn là tìm kiếm một giải pháp biên giới “công bằng, hợp lý và hai bên đều chấp nhận được” trong tương lai.

Rõ ràng, sau hơn ba năm đối đầu lạnh giá, băng giá biên giới giữa hai cường quốc châu Á đang dần tan. Vòng đàm phán biên giới lần này, với sự tham gia trực tiếp của ông Vương Nghị, được kỳ vọng sẽ tiếp tục đà tiến triển đó, góp phần đưa quan hệ Trung - Ấn thoát khỏi cái bóng của Galwan và hướng tới một giai đoạn ổn định hơn.

Hàn gắn quan hệ song phương

Chuyến thăm Ấn Độ của Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị diễn ra trong bối cảnh đặc biệt khi quan hệ song phương Ấn - Trung đang từng bước được cải thiện, dù vẫn tồn tại những nghi kỵ và bất đồng. Những áp lực từ bên ngoài - đặc biệt là bất ổn địa chính trị và sức ép kinh tế - chiến lược từ Mỹ và phương Tây lại tạo ra động lực mới để New Delhi và Bắc Kinh đẩy nhanh hơn quá trình hòa giải của mình.

Kể từ đầu tháng 8, chính quyền Mỹ của Tổng thống Donald Trump liên tiếp ban hành hai sắc lệnh áp thuế nhập khẩu lên tới 50% đối với hàng hóa Ấn Độ nhằm gây sức ép buộc Ấn Độ phải nhượng bộ trong đàm phán, cũng như trừng phạt New Delhi vì hoạt động mua dầu và vũ khí của Nga. Những động thái này giáng đòn mạnh vào một số ngành xuất khẩu và chuỗi cung ứng của Ấn Độ; khiến Ấn Độ rơi vào thế khó khi phải cân bằng quan hệ giữa hai đối tác truyền thống là Mỹ và Nga.

Bối cảnh đặc biệt này khiến Ấn Độ phải tìm cho mình biện pháp giải tỏa sức ép, duy trì hoạt động xuất khẩu và chuỗi cung ứng để đảm bảo tăng trưởng và việc làm trong nước. Trung Quốc - dù là đối thủ địa chính trị - vẫn là một lựa chọn không thể bỏ qua khi là đối tác thương mại hàng đầu của Ấn Độ.

Mối quan hệ đặc biệt giữa Ấn Độ với Nga bất chấp sức ép từ Mỹ

VOV.VN - Bất chấp các biện pháp áp thuế trừng phạt từ Washington, Ấn Độ vẫn duy trì quan hệ chiến lược sâu sắc với Nga – đối tác then chốt trong lĩnh vực dầu mỏ, quốc phòng và ngoại giao. Mối gắn bó này hình thành từ thời chiến tranh lạnh, tiếp tục củng cố vị thế địa chính trị của New Delhi trước những biến động toàn cầu.

Ngoài ra, với Ấn Độ, việc khôi phục từng bước mối quan hệ với nước láng giềng Trung Quốc còn mang hàm ý chiến lược sâu xa. Đây là một cảnh báo gửi tới Mỹ và phương Tây rằng New Delhi có đủ những lựa chọn thay thế nếu bị gây sức ép và đối xử không công bằng.

Trong bối cảnh Washington áp thuế quan dồn dập và khắt khe, đồng thời gia tăng đe dọa trừng phạt thứ cấp, Ấn Độ có thể tận dụng quan hệ với Trung Quốc như biện pháp để cân bằng chiến lược. Điều này vừa giúp New Delhi khẳng định sự độc lập trong chính sách đối ngoại, vừa nhấn mạnh nguyên tắc “đa phương tự chủ” mà Ấn Độ luôn theo đuổi. Đây cũng là thông điệp cho thấy Ấn Độ sẽ không chấp nhận bị ràng buộc trong quỹ đạo của bất kỳ khối nào, mà sẵn sàng triển khai các biện pháp cần thiết để bảo vệ lợi ích quốc gia.

Ở chiều ngược lại, Trung Quốc đồng thời cũng đang chịu các cạnh tranh chiến lược toàn diện từ Mỹ và phương Tây. Không chỉ là các lệnh áp thuế, các biện pháp hạn chế xuất khẩu công nghệ cao, giám sát tài chính và cắt giảm đầu tư, cùng mạng lưới liên minh quân sự ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đã và đang khiến Trung Quốc chịu không ít rào cản. Việc bình thường hóa quan hệ với New Delhi cũng là cách để Bắc Kinh giải tỏa sức ép, tìm kiếm bạn hàng mới và xây dựng thế trận liên kết trong bối cảnh toàn cầu bất ổn hiện nay.

Tóm lại, 3 yếu tố chính bao gồm lợi ích chiến lược, bối cảnh địa chính trị và sức ép từ Mỹ - phương Tây đang đóng vai trò như chất xúc tác khiến Ấn Độ và Trung Quốc xích lại gần nhau hơn. Trục quan hệ Ấn - Trung khi được thúc đẩy sẽ tạo ra những hàm ý cho cục diện khu vực và toàn cầu trong tương lai.

Tác động tới cục diện toàn cầu

Chuyến thăm của ông Vương Nghị diễn ra trong bối cảnh cục diện địa chính trị khu vực có nhiều biến động, đặc biệt là ảnh hưởng từ chiến lược của Mỹ tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

Những năm qua, Mỹ đã có nhiều cố gắng lôi kéo New Delhi vào quỹ đạo liên minh nhằm kiềm chế tầm ảnh hưởng của Bắc Kinh. Tuy nhiên, quan hệ Mỹ - Ấn gần đây đã xuất hiện nhiều rạn nứt do các bất đồng về thương mại và chính sách đối với Nga. Việc chính quyền Trump gây sức ép lên Ấn Độ thông qua công cụ thuế quan gần đây càng làm rõ nét những bất đồng giữa hai bên.

Trước cục diện đó, Trung Quốc và Ấn Độ lại tìm được tiếng nói chung ở nhu cầu duy trì tự chủ chiến lược và môi trường ổn định để phát triển. Các nhà quan sát Trung Quốc cho rằng chính chính sách cứng rắn của Mỹ đã vô hình trung trở thành “chất xúc tác” kéo Bắc Kinh và New Delhi xích lại gần nhau hơn.

Việc quan hệ Trung - Ấn ấm lên không chỉ mang ý nghĩa song phương, mà còn tác động sâu rộng tới cục diện khu vực và toàn cầu. Cần nhắc lại rằng, cả Ấn Độ và Trung Quốc đều đang là những cường quốc mới nổi với thị trường khổng lồ và nguồn nhân lực dồi dào, nơi mà bất kỳ đối tác nào cũng phải tranh thủ hợp tác, tìm kiếm lợi ích. Cả hai quốc gia đều có điểm đồng là ủng hộ chủ nghĩa đa phương và trật tự thế giới đa cực, nơi đề cao các nguyên tắc trật tự dựa trên luật lệ và các quốc gia đang phát triển - hay các nước Phương Nam cần phải có tiếng nói.

Trung Quốc và Ấn Độ đều là những nước lớn thuộc nhóm đang phát triển, cùng là thành viên trụ cột của nhiều tổ chức đa phương quan trọng như Liên Hợp Quốc, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), nhóm các nền kinh tế mới nổi BRICS, nhóm G20 hay Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Sự phối hợp giữa Bắc Kinh và New Delhi trong các diễn đàn này sẽ gia tăng tiếng nói và sức nặng của các quốc gia đang phát triển, thúc đẩy một trật tự thế giới đa cực, cân bằng hơn.

Cách đây chưa lâu, Mỹ và Ấn Độ từng thiết lập được mối quan hệ đối tác hết sức gần gũi trên một loạt lĩnh vực chiến lược, trong bối cảnh tồn tại nhiều vấn đề với Trung Quốc. Vậy nhưng, khi bối cảnh thay đổi và các lợi ích thay đổi, hai quốc gia châu Á cũng sẵn sàng “làm lành” để có thể hợp tác đương đầu với những trở ngại chung.

Vì thế, Ấn Độ và Trung Quốc đã và đang giữ vai trò then chốt trong việc định hình tương lai của khu vực cũng như toàn cầu. Với vị thế là hai nền kinh tế lớn và hai quốc gia đông dân nhất thế giới, mọi bước đi hợp tác hay cạnh tranh giữa New Delhi và Bắc Kinh đều tác động trực tiếp tới ổn định an ninh, thương mại quốc tế, cũng như cấu trúc quyền lực đang có xu hướng chuyển dịch sang châu Á trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, nếu Trung Quốc và Ấn Độ hóa giải được bất đồng, tăng cường tin cậy lẫn nhau thì trật tự quốc tế sẽ bớt nguy cơ phân cực đối đầu, thay vào đó là xu thế hợp tác cùng phát triển. Việc hai nền kinh tế lớn nhất nhì châu Á bắt tay sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho tăng trưởng kinh tế khu vực, giúp châu Á trở thành trung tâm phát triển của thế giới trong thế kỷ 21.

Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị sắp thăm Ấn Độ

VOV.VN - Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị sẽ thăm Ấn Độ trong hai ngày 18-19/8, theo lời mời của Cố vấn An ninh Quốc gia (NSA) Ajit Doval.