Trong bài "Thẻ vàng EC làm dậy sóng nghề biển", VOV đã nêu những khó khăn mà ngành thuỷ sản Việt Nam gặp phải khi Uỷ ban Châu Âu (EU) cảnh báo “Thẻ vàng” đối với hoạt động khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo, không rõ nguồn gốc.

Trong đó, việc tàu cá Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài đang là trở ngại lớn nhất trong việc khắc phục thẻ vàng của EC. Bởi vậy, việc ngăn chặn, tiến tới chấm dứt tình trạng này đang là yêu cầu cấp bách đặt ra đối với 28 tỉnh, thành phố ven biển.

Bộ đội Biên phòng tỉnh Phú Yên kiểm tra giấy tờ của chủ tàu ở cảng cá Đông Tác.

Sau hơn 1 tháng đi biển, tàu cá của ngư dân La Văn Sánh, ở huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định mang về 3 tấn cá ngừ đại dương. Tàu vừa cập cảng Quy Nhơn, ông Sánh vội lấy sổ xem lại nhật ký hành trình và sản lượng hải sản đánh bắt từng ngày.

Ông Sánh cho biết, từ hơn 1 năm nay, khi bị cảnh báo “Thẻ vàng”, mọi thói quen của ngư dân phải thay đổi. Ngày nào cũng vậy, ông cùng bạn thuyền cẩn thận ghi vào sổ nhật ký ngày giờ, vị trí toạ độ tàu đánh bắt trên biển, sản lượng, chủng loại hải sản đánh bắt.

Ông còn ghi chi tiết về thời tiết, loại gió, sức gió nguồn nước, sóng từng thời điểm đánh bắt để làm căn cứ cho chuyến biển sau. Theo ông La Văn Sánh, lúc đầu bà con ngư dân còn lúng túng nhưng dần dà cũng quen và thấy hữu ích.

"Làm biển phải viết nhật ký đàng hoàng, khó khăn tại do mình làm biếng không viết. Viết nhật ký đàng hoàng sau đó vô trình, rồi bán cá chứ có gì đâu. Ghi nhật ký không phải đi nộp thôi mà còn để lưu cho những năm sau nữa. Ví như vào tháng này năm sau, những vùng đó mình đánh bắt đạt như thế nào. Nếu như ghi kỹ thì cứ đến thời điểm đó ra là đúng vùng có cá", ông Sánh cho hay.

Để kiểm soát tàu cá ra vào bến và nguồn gốc hải sản, các địa phương đã thành lập Văn phòng thanh tra, kiểm soát nghề cá ngay ở các cảng cá. Tại đây, đại diện các lực lượng Biên phòng, Ban Quản lý cảng cá, Chi cục Thuỷ sản ứng trực suốt ngày đêm, giám sát tàu cá vào ra. Bộ phận này chỉ cấp giấy chứng nhận nguồn gốc hải sản đối với tàu cá đủ điều kiện.

Ông Hà Viên, Giám đốc Ban Quản lý cảng cá tỉnh Phú Yên cho biết, bây giờ ngư dân đã quen với việc ghi chép nhật ký đánh bắt.

"Chúng tôi phối hợp với Biên phòng, Chi cục Thuỷ sản tập trung giám sát theo dõi trên 15m, kiểm tra giấy tờ, trang thiết bị. Trước khi đi biển, đề nghị các chủ tàu cung cấp sổ nhật ký chuyến biển trước, khi tàu vào bờ theo dõi tàu cập cảng về cung cấp thông tin, đối chiếu thông tin về đối tượng hải sản đánh bắt, thành phần loài và sản lượng đánh bắt. Bố trí cán bộ giám sát, thẩm định hồ sơ cấp giấy chứng nhận cho các chủ tàu đủ điều kiện", ông Viên cho biết thêm.

Các ngư dân ở Bình Định chủ động lắp thiết bị giám sát và tự động báo về bờ.

Nhiệm vụ quan trọng của các ngành, địa phương là ngăn chặn tình trạng tàu cá khai thác trái phép vùng biển nước ngoài. Chính quyền các địa phương ven biển phối hợp với các Đồn Biên phòng phổ biến đến từng ngư dân những khuyến nghị của Ủy ban Châu Âu và Luật Thuỷ sản năm 2017, nghiêm cấm đánh bắt vi phạm vùng biển nước ngoài.

UBND tỉnh Bình Định đưa ra nhiều giải pháp mạnh, nếu địa phương nào để tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài thì người đứng đầu phải chịu trách nhiệm, không bình xét thi đua. Trường hợp tàu cá vi phạm thì thuyền trưởng sẽ bị tước bằng và cấm hành nghề khai thác trong 6 tháng.

Ông Hồ Quốc Dũng, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định khẳng định, tỉnh này kiên quyết xử lý nghiêm những tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài. Không phải chúng ta xử lý vi phạm để bắt người dân nộp tiền, mà ít nhất người ta biết được người ta đang vi phạm.

"Xử lý về mặt hành chính để gắn trách nhiệm của ngư dân giúp người ta không vi phạm nữa. Nói rõ những việc làm đó gây thiệt hại kể cả uy tín, danh dự của đất nước. Vi phạm ảnh hưởng đến kinh tế, người ta cảnh báo, họ không nhập hàng hóa nữa thì chúng ta bán cho ai, trong khi chúng ta đang hội nhập", ông Dũng nhấn mạnh.

Một trong những giải pháp căn cơ để quản lý, giám sát, ngăn chặn tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài chính là việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình.

Đến nay, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã lắp đặt 3 Trung tâm giám sát tại 3 tỉnh: Bình Định, Kiên Giang và Bến Tre. Theo đó, đối với tàu cá đánh bắt xa bờ có chiều dài từ 24 mét trở lên bắt buộc phải gắn thiết bị giám sát hành trình kết nối với các trạm bờ và cơ quan chức năng các địa phương.

Trên tàu cá của ngư dân đã lắp đặt thiết bị giám sát dành cho tàu xa bờ.

Theo lộ trình thì đến đầu năm 2020, toàn bộ tàu cá dài trên 15m phải gắn thiết bị giám sát hành trình. Tuy nhiên, đến nay một số tỉnh như Phú Yên, Quảng Ngãi đã cơ bản hoàn thành công việc này. Tỉnh Bình Định yêu cầu tất cả tàu cá đánh bắt hay di chuyển ngư trường xa, kể cả tàu trên 12m cũng phải gắn thiết bị giám sát hành trình.

Hiện nhiều địa phương đang thí điểm cài đặt các phần mềm lắp đặt Mecom để giám sát tàu cá trên biển. Với phần mềm này, các thiết bị giám sát hành trình tự động nhắn tin về trạm bờ cứ 2 tiếng/lần.

Ông Nguyễn Tăng Bính, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi cho rằng, nhờ quản lý chặt các phương tiện cùng với chế tài xử lý mạnh nên tình trạng tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài giảm hẳn.

"Đối với những tàu cá vi phạm khai thác đánh bắt vùng biển các nước tuyệt đối không xem xét hỗ trợ các chính sách của nhà nước và xử phạt ở mức cao nhất trong việc vi phạm đó theo Nghị định 103 của Chính phủ, đó là tước giấy phép hành nghề, bằng thuyền trưởng, bằng máy trưởng có thời hạn. Nếu tái hiện sẽ tước vĩnh viễn không cấp văn bản chấp thuận đóng mới, mua mới hoặc cải hoán đối với các tàu cá đã vi phạm", ông Bình nói.

Mới đây, trong chuyến kiểm tra tình hình thực hiện khuyến nghị của Ủy ban Châu Âu tại tỉnh Bình Định, Đoàn công tác của Ủy ban Nghề cá Nghị viện Châu Âu gồm 22 thành viên đã đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam.

Nghị sĩ Gabriel Mato Adrover, Trưởng Đoàn công tác này chia sẻ, việc EC cảnh cáo "Thẻ vàng" đối với hải sản Việt Nam không phải là một chế tài xử phạt, mà đây là cơ hội để khuyến khích Việt Nam thay đổi, phát triển nghề cá bền vững và có trách nhiệm.

Việt Nam đã có những bước tiến lớn trong việc xây dựng những khuôn khổ pháp lý mới như đã ban hành Luật Thủy sản có hiệu lực từ ngày 01/01/2019 gắn với việc thực hiện cam kết chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo là động thái tích cực.

Nghị sỹ Mato Gabriel cho rằng, cuộc chiến chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo đòi hỏi phải có sự tham gia của tất cả các bên; cần sự cam kết mạnh mẽ từ cơ quan quản lý tới từng ngư dân.

“Chính phủ Việt Nam và UBND tỉnh Bình Định đưa ra những quy định pháp luật về việc chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo, nhưng cảng cá mới là nơi thực thi những quy định đó. Nếu thực thi không hiệu quả thì những quy định đó chỉ có ở trên giấy tờ. Chúng tôi cho rằng, hoạt động kiểm soát, giám sát tàu thuyền ra vào tương đối tốt. Việc kiểm tra giám sát từ số người trên tàu, số lượng, sản lượng hải sản đánh bắt, vùng đánh bắt, cấp chứng nhận cho sản phẩm để xuất khẩu rất tốt. Tôi nghĩ rằng, để chống đánh bắt bất hợp pháp, tất cả hoạt động này là cần thiết", Nghị sỹ Mato Gabriel cho hay.