Đây là nhận định được nhóm nghiên cứu của Trường Đại học Kinh tế quốc dân đưa ra tại hội thảo khoa học quốc gia Kinh tế Việt Nam năm 2018 và triển vọng năm 2019 với chủ đề “Hướng tới chính sách tài khóa bền vững và hỗ trợ tăng trưởng” và công bố ấn phẩm “Đánh giá kinh tế Việt Nam thường niên 2018” tổ chức sáng 25/3.

Phát biểu tại Hội thảo, GS. TS. Trần Thọ Đạt, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế quốc dân, thành viên Tổ tư vấn Kinh tế của Thủ tướng nhận định, năm 2018, kinh tế Việt Nam tăng trưởng 7,08%, cao nhất trong vòng hơn một thập niên vừa qua, đồng thời chất lượng tăng trưởng đã có cải thiện. Những động lực đóng góp chính vào tăng trưởng, về phía sản xuất là khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) với ngành công ngiệp chế biến chế tạo, về phía chi tiêu là tiêu dùng nội địa và thặng dư thương mại.

Hội thảo khoa học quốc gia Kinh tế Việt Nam năm 2018 và triển vọng năm 2019

Tuy nhiên, cải thiện môi trường kinh doanh có dấu hiệu chững lại, khu vực kinh tế tư nhân tiếp tục gặp nhiều khó khăn và rào cản trong phát triển. Lạm phát và tỷ giá mặc dù nằm trong phạm vi điều chỉnh dự kiến, nhưng đã đương đầu nhiều sức ép. Dư địa chính sách tiền tệ bị thu hẹp, và đặc biệt là rủi ro tài khóa ngày càng gia tăng.

Theo GS. Trần Thọ Đạt, trong giai đoạn khoảng 10 năm gần đây, Việt Nam luôn duy trì quy mô chi tiêu công ở mức cao, trong khi nguồn thu ngân sách không đủ để bù đắp, do vậy thâm hụt ngân sách Nhà nước (NSNN) thường xuyên ở mức cao và hiện đang ở mức cao nhất trong khu vực.

"Việt Nam không có lựa chọn nào khác ngoài việc tiếp tục vay nợ để bù đắp bội chi và hệ quả là nợ công gia tăng. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng dài hạn, ổn định kinh tế vĩ mô và khả năng chống chọi với các cú sốc của nền kinh tế. Thực trạng này cũng dẫn đến Chính phủ không còn nhiều không gian tài khóa cho việc thực hiện các biện pháp kích cầu cần thiết khi nền kinh tế gặp khó khăn“, GS. Đạt chỉ rõ.

Để phản ứng lại với những bất ổn vĩ mô do hậu quả của thâm hụt tài khóa kéo dài, Việt Nam cũng như các nước đang phát triển khác thường áp dụng các biện pháp mang nặng tính hành chính như kiểm soát giá cả trong nước, áp trần lãi suất và tín dụng, kiểm soát tỷ giá, cắt giảm đầu tư công... Tuy nhiên, GS. Đạt cho rằng, những biện pháp ít tính thị trường này chỉ có tác động ngắn hạn nhưng có rủi ro tăng sự thiếu hụt tổng cung do chúng bóp méo thị trường các nhân tố sản xuất trong nước, nguồn lực sẽ được phân bổ một cách không hợp lý, và do vậy làm giảm tăng trưởng kinh tế trong dài hạn. Điều này lại làm cho việc kiềm chế thâm hụt ngân sách càng khó khăn hơn và việc tăng hoặc áp thuế/phí mới là một trong những biện pháp cuối cùng mà Chính phủ có thể sử dụng.

“Gánh nặng thuế/phí cao sẽ làm giảm động cơ sản xuất, giảm tiết kiệm và đầu tư của khu vực tư nhân, và đẩy tiếp nền kinh tế vào giai đoạn khó khăn hơn. Bên cạnh đó, thâm hụt ngân sách cao và nợ công tăng nhanh hiện nay là một trong những rủi ro vĩ mô lớn nhất của nền kinh tế, đồng thời làm hạn chế các lựa chọn của Chính phủ trong việc đưa nền kinh tế thoát khỏi vùng trũng suy giảm và tiến vào “quỹ đạo tăng trưởng” mới“, GS. Trần Thọ Đạt cảnh báo.

Tại Hội thảo, các chuyên gia kinh tế cho rằng, việc đánh giá một cách toàn diện thực trạng về chính sách tài khóa, từ đó đánh giá được tính bền vững tài khóa và không gian tài khóa trong giai đoạn mới của nền kinh tế, đồng thời phân tích tác động của chính sách tài khóa đến nền kinh tế là một việc làm hết sức cần thiết hiện nay.

Theo đó, Việt Nam cần có những cải cách mạnh mẽ trong chính sách thu, cải cách hệ thống thuế nhằm giảm bớt gánh nặng thuế khóa, tạo nguồn thu ngân sách ổn định và cân bằng cần được coi là quan điểm chủ đạo. Đồng thời, cắt giảm nhanh chóng chi tiêu trong quản lý hành chính và cải thiện hiệu quả làm việc của bộ máy là giải pháp căn cơ hiện nay.

Bên cạnh đó, việc sửa đổi cơ chế phân cấp theo hướng tạo quyền chủ động hơn cho địa phương trong phân bổ và quyết định ngân sách, nhưng đồng thời phải tăng cường tính kỷ luật, minh bạch và trách nhiệm giải trình về tài chính ở cấp địa phương./.