Tiểu sử tóm tắt

Trong cuốn sách viết về Naftaly Aronovich Frenkel - nhân vật đặc biệt của Odessa - một cựu sĩ quan giám thị của trại Solovetsky đã mô tả ông là người có cuộc đời giống như một cuốn tiểu thuyết phiêu lưu, xứng đáng là kịch bản phim hành động. Người Bolshevik có gốc Do thái này bắt đầu sự nghiệp với tư cách là công nhân của một công ty xây dựng và kết thúc nó với tư cách là một Trung tướng của Bộ Nội vụ Liên Xô.

Trước cách mạng, Frenkel làm việc tại Ukraine, trong một văn phòng xây dựng và học hai năm tại một trường kỹ thuật xây dựng ở Đức - nơi ông được nhà tuyển dụng chọn để đào tạo nâng cao. Trong chiến tranh Nội chiến, ở Odessa, với tư cách là người nhận hàng hóa đường biển, Frenkel là một doanh nhân thành đạt.

Chân dung Trung tướng Công binh Frenkel; Nguồn: pikabu.ru

Ông từng gặp vua tội phạm nổi tiếng của thành phố cảng Odessa - Mishka Yaponchik, và chiến đấu chống phiến quân Ukraine trong một đơn vị Hồng quân. Sau khi trung đoàn tan rã, Frenkel ở Odessa tiếp tục buôn bán hàng hóa đường biển, chủ yếu là hàng lậu. Doanh nghiệp của ông có mối liên hệ chặt chẽ với thế giới tội phạm của thành phố cảng, Frenkel đã hối lộ các quan chức và thậm chí cả nhân viên Tổng cục Chính trị Nhà nước (ГПУ).

Nửa sau của cuộc đời Frenkel gắn với Ban Quản lýcác trại lao động cưỡng bức (Гла́вное управле́ние лагере́й - ГУЛar) - nơi ông đã trải qua 3 năm với những người bị cáo buộc phản cách mạng, và sau đó, đã tự giải thoát mình, thay đổi địa vị xã hội một cách kỳ lạ - trở thành quan chức của Tổng cục Chính trị Nhà nước Thống nhất (ОГПУ), thuộc Ủy hội Nhân dân Nội vụ (НКВД - Bộ Nội vụ) Liên Xô.

Bị bắt và tống vào trại cải tạo lao động

Trước cách mạng, ở Odessa, Frenkel được biết đến như một nhà đầu cơ thành công. Ở Mariupol, Frankel chuyên mua đi bán lại các khu rừng, trở nên đặc biệt giàu có và có biệt danh là “vua rừng của Biển Đen”. Năm 1918, ông rời sang nước láng giềng Thổ Nhĩ Kỳ - nơi ông được biết đến như một triệu phú, chủ sở hữu một công ty vận chuyển. Năm 1921, Frenkel trở lại Odessa, nơi ông gây dưng một công ty vận chuyển và tổ chức buôn lậu.

Ông cũng tạo ra xưởng may - nơi may quần áo thời trang núp thương hiệu của các công ty nổi tiếng. Hàng hóa được bán thông qua các cửa hàng, nhà hàng và khách sạn. Quan chức và nhân viên Ủy ban Đặc biệt (ЧК), điều tra tội phạm, biên phòng và hải quan Odessa "đã được mua" bởi Frenkel. Sau một thời gian, tin tức về các hoạt động của băng Frenkel đã đến tai người đứng đầu ОГПУ - Felix Dzerzhinsky.

Frenkel đã năng động và có nhiều giải pháp tốt cho hệ thống ГУЛar; Nguồn: pikabu.ru

Theo lệnh của Dzerzhinsky, Frenkel và các cộng sự thân cận nhất của ông bị bắt vào năm 1923 và ngày 14/1/1924, bị kết án tử hình vì tội buôn lậu và đầu cơ với hàng triệu USD. Theo tác giả Nikolai Kiselev trích dẫn dữ liệu từ vụ án Frenkel, Frenkel bị cáo buộc hợp tác với tình báo Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, sau đó, bản án tử hình đã được chuyển thành mười năm lao động khổ sai trong một trại đặc biệt ở Solovki - nơi Frenkel được cân nhắc làm người đứng đầu câu lạc bộ và căng tin.

Người bị kết án Frenkel lãnh đạo bộ phận kinh tế của trại, đã nhanh chóng tổ chức xây dựng một nhà tắm trong trại, được chính quyền đánh giá cao. Với sự cho phép của cấp trên, theo sáng kiến của Frenkel, các xưởng may giày, quần áo và sản xuất bàn cờ đã được thành lập trong trại. Chính quyền trại đã báo cáo với Moscow về các dự án Frenkel, liên quan đến việc tạo ra một loại trại mới. Năm 1926, theo yêu cầu của đích danh người đứng đầu Ban Giám đốc trại Solovetsky, thời gian thụ án của Frenkel lần đầu tiên được giảm một nửa, và năm 1927, ông hoàn toàn được trả tự do.

Sự nghiệp ở ГУЛar

Vào năm 1929, một chuyến máy bay đã đón Frenkel đến Moscow gặp Stalin. Biết được tài năng độc đáo của Frenkel, Stalin đã ngõ ý để người tù nhân đặc biệt này trở thành nhà tư tưởng và nhà kiến trúc chính của hệ thống trại thuộc ГУЛar. Gần như ngay sau khi được trả tự do sớm, Naftaly Frenkel bắt đầu phục vụ và được đánh giá rất cao trong hệ thống ГУЛar của ОГПУ, từ trại lao động cưỡng bức tại Quần đảo Solovetsky ở Biển Trắng - một trong những trại lâu đời nhất của ГУЛar.

Frenkel đã đề xuất với nhà lãnh đạo Liên Xô phương pháp cải tạo tù nhân thông qua công việc, sử dụng sức lao động của họ trong các lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế quốc gia, chủ yếu trên các công trường xây dựng trọng điểm. Kể từ đó, các trại bắt đầu được gọi là cải tạo lao động. Hàng ngàn tù nhân được gửi đến để chặt phá rừng, xây dựng đường sá, nhà máy và đường sắt cao tốc.

Tù nhân Liên Xô được trung dụng cho các dự án kinh tế-xây dựng lớn; Nguồn: pikabu.ru

Frenkel đã chứng minh rằng, lao động của tù nhân có thể trở thành một nguồn lợi lớn. Ông bị coi là một trong những giám thị độc ác nhất, như Nikolay Kiselev đã viết, theo Frenkel, “tù nhân nên được sử dụng càng nhiều càng tốt trong ba tháng, sau đó họ không còn đại diện cho bất kỳ lợi ích thiết thực nào của trại”.

Thành công được ghi nhận

Việc trại Solovetsky dưới thời Frenkel mang lại lợi nhuận đã được Stalin ghi nhận. Sự thừa nhận các phương pháp tổ chức lao động của Frenkel, việc hoàn thành công việc trước thời hạn và cải thiện cuộc sống tù nhân… đã nhanh chóng được phổ biến học tập trên khắp đất nước. Frenkel được chỉ định vào một vị trí cực kỳ cao đối với một cựu tù nhân - Giám đốc xây dựng Kênh Biển Trắng-Bantic Belomorkanal (Беломорканал), từ tháng 11/1931 cho đến khi hoàn thành - dự án lớn đầu tiên sử dụng lao động tù nhân của ГУЛar thời Stalin.

Dự án Belomorkanal có chiều dài 227km, với việc xây dựng 15 con đê và 49 đập. Stalin cần uy tín và ông đã ra lệnh hoàn thành việc xây dựng nó trong 20 tháng. Nhiệm vụ được đặt ra là không thực tế - để so sánh, kênh đào Suez, với chiều dài 160km, được xây dựng trong 10 năm. Frenkel hoàn thành nhiệm vụ được giao phó với cái giá của hàng ngàn sinh mạng tù nhân. Theo số liệu chính thức, 15.000 tù nhân đã chết trong quá trình xây dựng Belomorkanal.

Tổng chỉ huy Belomorkanal Naftaly Frenkel (ngoài cùng bên phải) trong một chuyến thị sát; Nguồn: pikabu.ru

Frenkel được bổ nhiệm làm Chỉ huy trưởng công trình xây dựng tuyến đường sắt chiến lược BAM (БАМ - Байка́ло-Аму́рская магистра́ль) năm 1933 (phụ trách một trong những trại hỗn loạn và gây chết người nhất ở Viễn Đông), nhưng năm 1937, ông bị bắt (do cáo buộc phá hoại) và bị đưa đến nhà tù Lubyanka. Tuy nhiên, Frenkel được Nguyên soái Lavrentiy Beria - Bộ trưởng Nội vụ và là người thân tín của Stalin - bảo trợ. Có tin đồn rằng, trường hợp của ông bị trì hoãn một cách bí ẩn ở Moscow, dường như bởi Stalin.

Sau đó, Stalin một lần nữa trao cho ông sự tin tưởng vô hạn và bổ nhiệm làm người đứng đầu Tổng cục Xây dựng Đường sắt (ГУЖДС) thuộc НКВД (từ 1937 đến 1947). Khi Chiến tranh Vệ quốc bắt đầu, Frenkel chỉ đạo việc xây dựng những con đường nhựa ở tuyến trước, và thành công khi đưa ra ý tưởng điều chuyển đường ray từ BAM phục vụ chiến dịch bảo vệ thành phố Stalingrad.

Vì các thành tích đặc biệt phụng sự Tổ Quốc, Frenkel đã ba lần được trao tặng Huân chương Lênin và một danh hiệu Anh hùng Lao động Xã hội Chủ nghĩa, được trao quân hàm Trung tướng Công binh (29/10/1943). Sống sót qua cả thời Dzerzhinsky và Yagoda, Beria và Stalin, năm 1947, Frenkel được miễn nhiệm vì lý do sức khỏe và được nghỉ hưu. Năm 1960, ông tạ thế ở tuổi bảy mươi bảy và được mai táng tại nghĩa trang Vvedensky./.