cổng thông tin điện tử ĐÀI TIẾNG NÓI VIỆT NAM
Người dệt lại văn hóa M'nông trên thổ cẩm truyền thống
Cập nhật: 3 giờ trước
18 “cây thép” tạo nên biểu tượng đoàn kết dân tộc giữa lòng Hà Nội
Min: "Tôi từng tổn thương vì cảm thấy không ai thực sự hiểu mình"
VOV.VN - Đau đáu khôi phục nghề dệt thổ cẩm truyền thống M'nông đang mai một, sau khi nghỉ hưu, bà H’Kim Hoa Byă, người phụ nữ M'nông vẫn dành nhiều thời gian và tâm huyết kết nối thổ cẩm nguyên bản M'nông trên những chất liệu, phong cách mới.
Trong nhà cộng đồng buôn Lê, xã Liên Sơn Lắk, tỉnh Đắk Lắk, hơn chục chị em người M'nông miệt mài bên khung dệt. Những tấm thổ cẩm nhiều màu sắc, kết hợp nhiều loại hoa văn khác nhau dần thành hình. Những hoa văn M'nông đang dần trở lại sau thời gian dài gần như mai một. Bà H’Bum Long Ying, ở buôn Lê cho biết, cách đây 2 năm, với sự truyền dạy của nghệ nhân, các chị em đã dần tìm lại được các mẫu hoa văn truyền thống gần như bị quên lãng trong thời gian dài. 15 chị em tham gia tổ dệt thổ cẩm buôn Lê thì có 5 người đã thành thạo hoa văn M'nông.
“Trước thì học cũng khó, quen rồi cũng dễ. Lượm thì lâu, tại vì nhiều, tùy theo đường, chút xíu hoa văn đó thôi mà 221 sợi đấy. Phải nhớ sợi, mình cứ nghĩ tới nỗi đêm không ngủ được, suy nghĩ cách lượm chỉ, lượm nhiều quá là lâu xong, hơn một tháng đấy, tại vì nhiều hoa văn, đây là hoa văn M'nông, đây là hoa văn Ê Đê, kết hợp với nhau”, bà H’Bum Long Ying chia sẻ.
Không chỉ giữ lại hoa văn cũ, chị em còn thử nghiệm nhiều loại sợi khác nhau từ cà phê, tre, dứa đến tơ tằm, đũi. Mỗi chất liệu cho một tấm thổ cẩm với sắc thái riêng. Chị H’Hiệp Bing chia sẻ: “Chỉ cà phê này quấn lên, bỏ xuống từ từ thôi, nhẹ nhàng, không là đứt luôn. Chỉ cà phê thì mỏng, sờ thấy mỏng mịn, bỏ xuống dễ bị quấn rối. Chỉ tre thì đỡ hơn nhưng dệt sẽ dày hơn, cầm vào nặng tay. Trước thì toàn dệt sợi Thiên Long thôi, đến khi chị Hoa đưa vào làm thì mới biết tới chỉ tơ, chỉ tre, chỉ dứa, chỉ đũi nữa. Làm sợi Thiên Long kia mình rất thoải mái, không phải suy nghĩ sợ đứt sợi. Làm sợi này phải nhẹ nhàng chứ không đứt là phải thay lại, nó hay quấn lên. Mình học mình mới biết, làm mới biết cái nào chất lượng hơn, cái nào thì sản phẩm tốt hơn”.
Người mà chị H’Hiệp nhắc đến là bà H’Kim Hoa Byă, nguyên Trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy Đắk Lắk, người đã dành nhiều tâm huyết để khôi phục và “tiếp lửa” nghề dệt thổ cẩm M'nông Rlăm tại địa phương.
Trong một lần công tác về huyện Lắk vào năm 2023, nhìn thấy chị em miệt mài bên khung dệt, bà Kim Hoa quyết tâm cùng địa phương khôi phục nghề. Bà làm việc với chính quyền để xin bố trí nhà cộng đồng buôn làm nơi dệt, mời nghệ nhân truyền dạy, hỗ trợ nguyên liệu và tìm đầu ra sản phẩm. Trăn trở tìm hướng đi, bà kết hợp gìn giữ bản sắc với cải tiến chất liệu, thử đưa sợi tơ tằm, sợi tre thay cho chỉ len, sợi Thiên Long. Dùng sợi mới trên những hoa văn cũ, từng mẫu khăn, áo, túi, cà vạt… vẫn mang đậm dấu ấn M'nông Rlăm nhưng mềm hơn, bền hơn, dễ ứng dụng hơn.
Bà H’Kim Hoa cho biết: “Bây giờ đang nghiên cứu sợi cafe với sợi đũi, các chất liệu phải hướng về thiên nhiên, kể cả từ công nghệ dệt cho đến khi nhuộm là mình phải hỏi công nghệ nhuộm như thế nào. Thông điệp mà mình muốn chuyển tới với mọi người đó là giá trị sản phẩm không nằm chủ yếu vào vật chất mà nằm ở giá trị truyền thống văn hóa và cả câu chuyện nghề dệt”.
Những tâm huyết ấy đã được sự đồng hành, hỗ trợ của chính quyền địa phương. Nhà cộng đồng buôn Lê được tu sửa lại làm nơi dệt, sản phẩm thổ cẩm được định hướng trở thành sản phẩm OCOP, tạo sinh kế bền vững và mở ra hướng đi trong phát triển du lịch gắn với trải nghiệm văn hóa.
Ông Nguyễn Anh Tú, Chủ tịch UBND xã Liên Sơn Lắk, tỉnh Đắk Lắk đánh giá: “Qua kiểm tra, tổ chức dệt của người M'nông này càng ngày càng được phát triển, du khách đến mua các sản phẩm dệt thổ cẩm rất đông. Các khách nước ngoài cũng đặt hàng, đã mang lại hiệu quả phát triển kinh tế rất lớn đối với bà con ở đây. Đối với xã Liên Sơn Lắk thì cũng mới thành lập đây, để ổn định chúng tôi cũng sẽ xây dựng kế hoạch tiếp tục phát triển trong thời gian tới, kể cả nguồn lực cũng như cơ sở hạ tầng và con người trên địa bàn, để từng bước đáp ứng văn hóa thổ cẩm phát triển ngày càng nhiều hơn trên địa phương”.
Từ những sợi chỉ nối liền quá khứ với hiện tại, nghề dệt của người M'nông Rlăm ở Đắk Lắk đang hồi sinh với diện mạo mới. Không chỉ dệt nên tấm thổ cẩm, các chị em còn dệt lại văn hóa, dệt niềm tin và khát vọng vào một tương lai bền vững.
VOV.VN - Suốt hơn nửa thế kỷ gắn bó với sân khấu dân gian, Nghệ nhân ưu tú Lâm Huôl (phường Vĩnh Phước, TP. Cần Thơ) vẫn bền bỉ cất lên những thanh âm Mahori ngọt ngào, góp phần giữ gìn và lan tỏa giá trị âm nhạc dân tộc Khmer giữa nhịp sống hiện đại.
Từ khóa: M'nông, M'nông, Liên Sơn Lắk, Đắk Lắk, thổ cẩm, truyền thống, Ê Đê, M'nông Rlăm, Tây Nguyên
Thể loại: Văn hóa - Giải trí
Tác giả: h xíu/vov-tây nguyên
Nguồn tin: VOVVN
Chương trình đã phát
Nghe và xem trực tuyến
