New York Times ngày 15/7 đưa tin, Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump cử đoàn đại biểu cấp cao tới gặp các đối tác Nga ở Geneva (Thụy Sỹ) trong tuần này để theo đuổi một hiệp ước kiểm soát vũ khí mới cho phép thêm cả Trung Quốc.

Tuy nhiên theo tờ báo trên, Nhà Trắng không quan tâm tới việc làm mới lại Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược mới 2010 (START) sẽ hết hạn trong vòng 19 tháng nữa, bất chấp các nỗ lực của Nga nhằm cứu vãn thỏa thuận này.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh: Reuters

Phái đoàn Mỹ tới Geneva do Thứ trưởng Ngoại giao John Sullivan dẫn đầu và bao gồm cả ông Tim Morrison - cố vấn hàng đầu của Tổng thống Trump trong Hội đồng an ninh quốc gia, cùng các đại diện từ Lầu Năm Góc, Cơ quan an ninh quốc gia và các cơ quan khác. Phái đoàn phía Nga sẽ do Thứ trưởng Ngoại giao Sergei Ryabkov dẫn đầu.

Trong khi đó, Reuters dẫn lời các quan chức cho biết, Trung Quốc không phải là một bên trong thỏa thuận vũ khí hạt nhân giữa Mỹ và Nga, và hiện vẫn chưa rõ Bắc Kinh có sẵn sàng tham gia vào các cuộc đối thoại hay không.

Giới chức Trung Quốc đã bác bỏ ý tưởng về một thỏa thuận kiểm soát vũ khí mới bất chấp việc nó sẽ được đàm phán như thế nào. Theo NYT, Bắc Kinh viện dẫn quyết định của Tổng thống Trump về việc rút khỏi Hiệp ước các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) như một bằng chứng cho thấy Mỹ là nước không đáng tin.

Bộ Ngoại giao Mỹ trước đó tiết lộ, Thứ trưởng Sullivan và ông Thompson sẽ tới Brussels vào ngày 18/7 để thông báo với các đồng minh tại trụ sở NATO sau cuộc họp ở Geneva.

Tổng thống Trump đầu tiên đã tuyên bố ý định rút khỏi Hiệp ước kiểm soát vũ khí hồi tháng 10/2018, cho rằng, đó là điều không thể chấp nhận được đối với Mỹ khi vẫn tuân thủ thỏa thuận trong khi cả Nga và Trung Quốc đều tiếp tục phát triển các loại vũ khí bị cấm.

Mỹ đã dừng tuân thủ các nghĩa vụ theo Hiệp ước INF từ ngày 2/2 và đưa ra thời hạn 6 tháng để rút hoàn toàn khỏi hiệp ước này nếu Nga không khôi phục đầy đủ việc tuân thủ hiệp ước.

Nga và Mỹ vẫn bị ràng buộc bởi Hiệp ước START mới, theo đó hạn chế về số lượng các đầu đạn hạt nhân được triển khai, tên lửa, bom hạng nặng và bệ phóng. Tuy nhiên, thỏa thuận này vẫn đang “ngàn cân treo sợi tóc” vì nó dự kiến hết hạn vào tháng 2/2021 trong khi 2 bên vẫn chưa thảo luận về việc gia hạn.

Vấn đề kiểm soát vũ khí ngày càng trở nên cấp bách đối với Nga và Mỹ - 2 nước có số vũ khí hạt nhân nhiều nhất thế giới, đặc biệt là sau khi cả 2 bên đều tuyên bố đình chỉ thỏa thuận INF.

Hiệp ước INF được ký năm 1987 bởi Lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev và Tổng thống Mỹ Ronald Reagan trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh suýt đặt thế giới bên bờ vực thảm họa hạt nhân.

Mỹ nhiều lần lo ngại về tên lửa 9M729 của Nga và cho rằng tên lửa này vi phạm hiệp ước hạt nhân. Tuy nhiên, Nga đã bác bỏ cáo buộc của Mỹ, cho là vô căn cứ đồng thời khẳng định tên lửa đã được thử nghiệm ở tầm cho phép theo quy định của Hiệp ước INF. Nga cũng tuyên bố nước này vẫn để ngỏ cánh cửa đàm phán./.