“Thủ tục chính thức để xóa bỏ các quy định lâu đời về hợp tác hạt nhân dân sự sẽ sớm được thực hiện. Đây sẽ là cơ hội để Mỹ và Ấn Độ lật sang trang mới về một số mâu thuẫn trong quá khứ và tạo cơ hội cho các thực thể nằm trong danh sách hạn chế tại Mỹ được ra khỏi những danh sách này tham gia vào các hoạt động hợp tác sâu rộng với khu vực tư nhân, với các nhà khoa học và chuyên gia công nghệ của chúng tôi”, Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan cho biết.

Tuyên bố của ông Sullivan được xem như là một “món quà quý” mà Mỹ muốn giành cho Ấn Độ trong những ngày cuối nhiệm kỳ của Tổng thống sắp mãn nhiệm Joe Biden. Theo ông Sullivan, hiện là thời điểm thích hợp để dỡ bỏ hoàn toàn những rào cản này bởi cả lưỡng đảng đều cam kết mạnh mẽ ủng hộ Ấn Độ  trong chính sách Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Mỹ.

Ấn Độ và Mỹ đã ký một thỏa thuận mang tính bước ngoặt vào năm 2007, chấm dứt ba thập kỷ Washington áp đặt lệnh trừng phạt đối với New Delhi vì tiến hành các cuộc thử hạt nhân và mở ra cánh cửa cho Ấn Độ tiếp cận công nghệ hạt nhân dân sự. Thỏa thuận này giúp Ấn Độ đáp ứng nhu cầu năng lượng cho sự phát triển của đất nước.

Tuy nhiên, thỏa thuận đã bị ngưng trệ do sự quan ngại của Mỹ liên quan tới các điều khoản nghiêm ngặt của Ấn Độ về vấn đề pháp lý trong trường hợp xảy ra tai nạn hạt nhân. Theo đó, các quy định của Ấn Độ yêu cầu trách nhiệm trong trường hợp xảy ra tai nạn thuộc về công ty thành lập nhà máy điện hạt nhân thay vì nhà điều hành. Điều này không phù hợp với các chuẩn mực toàn cầu và đã tạo ra rào cản đối với các công ty Mỹ thành lập nhà máy điện tại Ấn Độ. Những vướng mắc trong thỏa thuận hạt nhân dân sự cũng là một trong những rào cản cho mối quan hệ giữa hai bên.

Nếu một khi các rào cản được dỡ bỏ, hợp tác trong lĩnh vực này sẽ được khơi thông hoàn toàn, từ đó thúc đẩy mạnh mẽ mối quan hệ đối tác chiến lược toàn cầu toàn diện Ấn Độ-Mỹ đã phát triển lên tầm cao mới, bao gồm cả trong các lĩnh vực công nghệ, quốc phòng, không gian, công việc nghệ sinh học và trí tuệ nhân tạo (AI). Tuy nhiên, ông Sullivan cũng bày tỏ quan ngại với sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo, cũng là gia tăng nguy cơ mất an toàn đối với vấn đề trao đổi hạt nhân giữa hai nước:

“Khi chúng ta thấy ngày càng nhiều công nghệ mới được chuyển hướng đến những bên không thân thiện, Mỹ và Ấn Độ sẽ phải đảm bảo rằng các công nghệ sử dụng kép có giá trị không rơi vào tay những đối tượng xấu. Điều đó có nghĩa là chúng ta phải điều chỉnh hệ thống kiểm soát xuất khẩu, xem xét các biện pháp thương mại để bảo vệ các chiến lược thử nghiệm công nghiệp của chúng ta khỏi tình trạng dư thừa năng lực, bảo vệ tốt hơn chuỗi cung ứng và xem xét lại đầu tư ra và vào trong các lĩnh vực nhạy cảm này”, ông Sullivan nhấn mạnh.

Bên cạnh những cam kết về thỏa thuận hạt nhân dân sự, ông Sullivan cũng muốn Ấn Độ làm nổi bật hơn nữa Sáng kiến Mỹ-Ấn về Công nghệ Quan trọng và Mới nổi (iCET), được khởi xướng vào tháng 5/2022, trong đó bao gồm thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, công nghệ sinh học và quốc phòng.

Chuyến thăm Ấn Độ của ông Sullivan diễn ra hai tuần trước khi Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump nhậm chức. Phát biểu tại Viện Công nghệ Ấn Độ ở New Delhi, ông gọi hợp tác Ấn Độ-Mỹ là rất quan trọng đối với hòa bình và ổn định ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Các nhà phân tích cho biết, chuyến thăm nhấn mạnh quan hệ song phương sẽ ngày càng được củng cố nhờ vào sự ủng hộ mạnh mẽ của lưỡng đảng Mỹ đối với mối quan hệ này.