Liên minh các lực lượng đối lập Syria đã tiến vào thủ đô Damascus ngày 8/12 sau một chiến dịch tấn công chớp nhoáng trên khắp đất nước.

Tổng thống Syria Bashar al-Assad được cho là đã lên máy bay rời khỏi thủ đô Damascus vào sáng sớm 8/12, tới một địa điểm chưa rõ.

Thủ tướng Mohammed al-Jalali thông báo chính phủ đã sẵn sàng cho quá trình chuyển giao quyền lực và ông sẽ hợp tác với lãnh đạo tiếp theo của Syria do nhân dân lựa chọn.

Lực lượng đối lập nói rằng họ đã tiến vào thủ đô mà không thấy dấu hiệu triển khai quân đội.

Bộ Quốc phòng Syria ngày 6/12 còn tuyên bố đang tái bố trí lực lượng để phản công ở Hama cách Damascus hơn 200 km. Chỉ qua một ngày, các lực lượng chống chính phủ đã bao vây thủ đô, còn quân đội rời vị trí phòng thủ và bỏ lại xe tăng trên đường phố.

Lực lượng của chính phủ Syria đã rút khỏi các thành phố Aleppo, Hama và Homs chỉ trong một khoảng thời gian ngắn kể từ khi cuộc tấn công của lực lượng nổi dậy bắt đầu chưa đầy hai tuần trước.

Quân đội Syria liên tục tuyên bố “tái bố trí” các đơn vị khỏi các thành phố sau khi rút lui, nhưng trên thực tế họ không thiết lập bất kỳ phòng tuyến nào cản đường tiến của lực lượng đối lập.

Theo Telegraph, các đơn vị quân đội Syria đã bỏ vị trí ở ngoại ô Damascus vào tối 7/12.

Bộ trưởng Nội vụ Syria Mohammed al-Rahmoun trước đó nói rằng có một “hành lang an ninh rất mạnh mẽ” ở ngoại ô Damascus và không ai có thể phá vỡ được. Tuy nhiên, lực lượng đối lập Syria đã chứng minh điều ngược lại vào sáng 8/12, khi họ tiến vào thủ đô lần đầu tiên kể từ năm 2018.

“Không ai ngờ rằng quân đội Syria lại mong manh đến vậy. Điều này cho thấy sự thiếu quyết tâm chiến đấu của quân đội nước này, từ Aleppo đến tận thủ đô Damascus”, nhà phân tích quân sự Elias Hanna của Al Jazeera nhận định.

Trong cuộc nội chiến giai đoạn 2011-2016, lực lượng của chính quyền Tổng thống Assad đã đảo ngược thế cờ trước các lực lượng đối lập nhờ sự hỗ trợ của Nga và nhóm vũ trang Hezbollah của Lebanon.

Các nhà phân tích cho rằng, quân đội thiếu nhuệ khí và kinh tế kiệt quệ, còn lực lượng tinh nhuệ nhất không xuất hiện, là lý do khiến Damascus thất thủ nhanh chóng.

Thực tế, từ trước khi liên minh các lực lượng đối lập phát động chiến dịch tấn công, vị thế của Tổng thống Assad vốn đã mong manh. Cả Nga và Iran, hai đồng minh quan trọng nhất của ông Assad, trong thời gian qua có những ưu tiên chiến lược cấp bách hơn chiến trường Syria. Với Moscow là cuộc xung đột tại Ukraine, còn các lực lượng thân Iran mà chủ lực là Hezbollah, bị cuốn vào xung đột với Israel.

Điều này khiến quân đội Syria thiếu sự hỗ trợ mạnh mẽ khi đối mặt với cuộc tấn công nhanh chóng của lực lượng nổi dậy do nhóm Hồi giáo Hayat Tahrir Al-Sham (HTS) dẫn đầu.

“Quân đội Syria chưa bao giờ thực sự mạnh, họ được Nga hỗ trợ từ năm 2015. Moscow là bên cung cấp hỏa lực và chiến thuật. Hầu hết các sĩ quan đều được chọn vì mối quan hệ thân cận với gia tộc Assad”, Hamish de Bretton Gordon, cựu đại tá quân đội Anh và cố vấn về vũ khí hóa học cho các tổ chức phi chính phủ hoạt động tại Syria và Iraq, bình luận.

Quân đội Syria hầu như không tham gia vào các trận chiến ác liệt kể từ khi chính phủ ký kết một lệnh ngừng bắn với các lực lượng nổi dậy vào năm 2020.

Ông Stephen Cook, chuyên gia về Trung Đông tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, nói rằng quân đội của Tổng thống Bashar al-Assad gặp phải những vấn đề nghiêm trọng về cung cấp và hậu cần. Phần lớn quân đội Syria là lính nghĩa vụ và chỉ có những đơn vị tinh nhuệ như Vệ binh Cộng hòa mới có đủ khả năng chiến đấu. Đó là lý do tại sao chính quyền Tổng thóng Assad cần tới sự hỗ trợ của Hezbollah.

Natasha Hall, chuyên gia cấp cao tại Chương trình Trung Đông của CSIS, cho rằng quân đội Syria tan rã không phải là điều quá khó hiểu. Sau 14 năm nội chiến, họ không còn đủ tinh thần chiến đấu để đối mặt với những cuộc tấn công với quy mô lớn như vừa qua.

“Nhiều người quên rằng quân chính phủ Syria và các lực lượng ủng hộ ông Assad đã mất rất nhiều người trong suốt cuộc chiến. Chúng ta cũng quên rằng cộng đồng Alawite ủng hộ gia tộc Assad đã sống trong cảnh nghèo khổ suốt nhiều thập kỷ. Họ nhận ra không còn nhận được nhiều lợi ích từ chính phủ hiện tại”, bà Natasha Hall nói.

Trong khi đó, sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chiến thuật tinh vi của các lực lượng nổi dậy cũng có vẻ đã khiến quân đội Syria bị bất ngờ. HTS có các đơn vị đặc nhiệm, lực lượng drone và lính biệt kích ban đêm.

Ông Greg Waters, chuyên gia Viện Trung Đông của Mỹ, đánh giá quân chính phủ Syria lần này phải đối mặt với một đối thủ khác hoàn toàn những lực lượng phiến quân nhỏ lẻ mà họ từng đối mặt trong giai đoạn đầu nội chiến.