Chưa bao giờ Pháp bán máy bay Rafale nhanh như vậy - chỉ trong vòng 5 tháng, từ khi công bố thương vụ này vào tháng 9/2020, đến khi ký hợp đồng - ngày 25/1/2021 - điều chỉ có thể được lý giải bởi bối cảnh căng thẳng ở phía đông Địa Trung Hải. Thương vụ diễn ra trong bối cảnh các đối thủ lâu năm trong khu vực, lần đầu tiên trong gần 5 năm, bắt đầu một vòng đàm phán thăm dò về các lợi ích xung đột ở Địa Trung Hải.

Trong suốt năm 2020, Thổ Nhĩ Kỳ đã gia tăng các hành động thách thức, đặc biệt là tại các vùng biển Hy Lạp tuyên bố chủ quyền. Tháng 8/2020, Thổ Nhĩ Kỳ đã cử một tàu thăm dò và một hải đội nhỏ tiến hành nghiên cứu địa chấn ở vùng biển mà Hy Lạp coi là của mình theo các hiệp ước thời hậu chiến. Hy Lạp đã đáp trả bằng sự phản đối kiên quyết, và bằng cách tổ chức các cuộc tập trận hải quân với một số đồng minh EU và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất…

Không còn nghi ngờ gì về việc Ankara đang đe dọa Athens và sẽ tiếp tục làm như vậy. Tình hình càng trở nên trầm trọng hơn do các chuyến thăm dò khoáng sản của tàu Oruc Reis Thổ Nhĩ Kỳ tại các khu vực biển chưa được phân định. Yếu tố rất đáng lo ngại ở Đông Địa Trung Hải là các cuộc xung đột có thể vượt ra ngoài khuôn khổ các tranh chấp chủ quyền biển đảo.

Đối mặt với những thách thức này, Athens đang nâng cấp các quan hệ đối tác chiến lược với nhiều quốc gia và hiện đại hóa trang thiết bị quân sự của mình. Để duy trì ưu thế trên không, chính phủ Hy Lạp đã chọn máy bay chiến đấu Rafale của tập đoàn Dassault. Trái ngược với các đồng minh EU và NATO khác, Paris đã ủng hộ mạnh mẽ Athens trong việc đối đầu với Thổ Nhĩ Kỳ về tài nguyên khí đốt tự nhiên và ảnh hưởng của hải quân ở vùng biển ngoài khơi bờ biển Hy Lạp.

Thương vụ trị giá 2,5 tỷ euro (3 tỷ USD) nhằm mua 18 chiếc máy bay chiến đấu đa năng Rafale (cả vũ khí), bao gồm 6 chiếc mới và 12 chiếc đã qua sử dụng (sẽ được lấy ra từ Không quân Pháp), như là một phần của kế hoạch nâng cấp lực lượng vũ trang của Hy Lạp để đối phó với những thách thức của Thổ Nhĩ Kỳ ở Đông Địa Trung Hải.

Theo thỏa thuận, 6 trong số các máy bay Rafale đã qua sử dụng sẽ được giao với tiến độ 1 chiếc mỗi tháng, bắt đầu từ tháng 7/2021; 6 chiếc mới được giao vào mùa xuân năm 2022; và 6 chiếc đã qua sử dụng cuối cùng được giao vào đầu năm 2023. Chứng kiến lễ ký kết với người đồng cấp Pháp Florence Parly ở Athens, Bộ trưởng Quốc phòng Hy Lạp Panagiotopoulos cho biết, thỏa thuận máy bay chiến đấu "gửi một thông điệp rõ ràng theo nhiều hướng".

Một hợp đồng thứ hai đã được ký kết để hỗ trợ hậu cần, theo đó, Dassault Aviation sẽ hỗ trợ cho các máy bay Rafales của Hy Lạp trong bốn năm rưỡi, duy trì tình trạng sẵn sàng của thiết bị và hệ thống ở mức cao nhất. Trong bối cảnh Covid-19, việc sản xuất Rafale tạo ra 7.000 việc làm trực tiếp.

Được mệnh danh là "Phượng hoàng bầu trời", Rafale là chiến đấu cơ đa nhiệm hai động cơ thế hệ thứ tư cánh tam giác độc đáo cùng hệ thống điện tử hàng không tiên tiến, là một trong những tiêm kích hàng đầu thế giới, được thiết kế và chế tạo bởi Tập đoàn Dassault Aviation của Pháp. Rafale được thiết kế để sử dụng từ các căn cứ trên mặt đất của Không quân và trên tàu sân bay của Hải quân Pháp.

Chiến đấu cơ này có chiều dài 15,27m, sải cánh 10,8m, cao 5,34m, có thể đạt tốc độ bay 2.250km/h, tầm hoạt động 1.800km, trần bay 18.000m, tải trọng 9,5 tấn. Các thông số này của Rafale vượt trội cả tiêm kích hạng nặng Su-30, Su-35 của Nga và F-35 của Mỹ. Rafale được trang bị radar mạng pha quét chủ động (Thales RBE2 AA), 2 động cơ phản lực đốt sau Smecma M88-4E sử dụng hệ thống kiểm soát nhiên liệu kỹ thuật số giúp tăng lực đẩy, tiết kiệm nhiên liệu. Khả năng cơ động linh hoạt với vận tốc cao giúp cho Rafale có nhiều phương án lựa chọn tấn công và phối hợp tác chiến.

Vũ khí chính của Rafale bao gồm một pháo GIAT 30/719B 30mm và 14 mấu treo cứng bên dưới thân và cánh để lắp bình nhiên liệu phụ và các loại vũ khí theo tiêu chuẩn của Pháp và NATO. Rafale thường mang theo vũ khí hỗn hợp cả không chiến và tấn công mặt đất trong mỗi nhiệm vụ, gồm tên lửa không đối không (AIM-9, AIM-132, AIM-120, Magic II, MBDA Meteor), không đối đất (MBDA Apache, SCALP EG, AASM, AM 39 Exocet), chống radar, không đối hạm, bom có điều khiển… Rafale có thể thực hiện nhiệm vụ trinh sát, đánh chặn tầm xa, yểm trợ mặt đất, tấn công sâu vào lãnh thổ đối phương, tiêu diệt tàu sân bay và sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật.

Một trong những điểm độc đáo tạo nên sức mạnh cho Rafale là hệ thống tác chiến điện tử tích hợp có tên SPECTRA với các cảm biến bố trí xung quanh máy bay, cung cấp khả năng phát hiện, nhận dạng và xác định mối đe dọa từ cự ly 200km, giúp phi công nhận thức tình huống và đưa ra biện pháp đối phó phù hợp nhất, tăng khả năng sống sót trong chiến đấu. Rafale có hệ thống liên lạc hiện đại, bao gồm radar đa nhiệm RBE2 (loại đầu tiên ở châu Âu với tính năng quét điện tử 2 tầng), tổ hợp trinh sát và bắt bám hồng ngoại IRST, hệ thống nhập lệnh bằng giọng nói, mũ phi công hiện đại có kính ngắm và màn hình, các hệ thống phòng thủ điện tử, và theo dõi bằng laser OSF.

Các thiết bị điện tử trên tiêm kích này được ứng dụng công nghệ tích hợp modun hóa giúp kiểm soát toàn bộ tính năng chính của máy bay như điều khiển bay, hợp nhất dữ liệu, dẫn bắn cho hệ thống vũ khí và giao tiếp giữa các phi công trong cùng phi đội. Rafale tham chiến lần đầu trong chiến dịch Bình minh Odyssey, thiết lập vùng cấm bay trên lãnh thổ Libya vào 2011, và hiện nay thực chiến tại Syria; đã nhanh chóng chứng minh giá trị và hiệu quả cao trong các nhiệm vụ chiến đấu.

Đây là lần đầu tiên Rafale được bán cho một quốc gia châu Âu. Các nguyên nhân chính Rafale chưa xuất khẩu được nhiều là do giá rất đắt - gần 90 triệu USD (chưa bao gồm vũ khí); các đối tác muốn mua Rafale không thể sử dụng các loại tên lửa có sẵn của mình, mà phải mua đủ số tên lửa của Pháp - điều làm Rafale giảm tính cạnh tranh so với các máy bay của các nước khác có thể sử dụng nhiều loại tên lửa khác nhau như Eurofighter, Su-27/30, F-15/16/18 biến thể mới và JAS-39 Gripen.

Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis hồi tháng 9/2020 đã tuyên bố nâng cấp "mạnh mẽ" các lực lượng vũ trang của nước này. Chương trình tham vọng nhất của Hy Lạp trong nhiều thập kỷ bao gồm bổ sung 4 khinh hạm đa năng, 4 trực thăng hải quân, vũ khí chống tăng, ngư lôi hải quân, tên lửa không quân và 15.000 binh sĩ trước năm 2025.

Theo các phương tiện truyền thông Hy Lạp, trong chuyến thăm hôm 25/1, bà Parly cũng dự kiến sẽ thảo luận với chủ nhà về việc bán các khinh hạm Belharra, do Tập đoàn Hải quân của Pháp sản xuất, như là phiên bản xuất khẩu của các khinh hạm cỡ trung FDI được chế tạo cho Hải quân Pháp, và cho biết, Pháp sẽ sớm đưa ra "đề xuất làm mới đội tàu khu trục nhỏ của Hy Lạp".

Trong một động thái liên quan, Hy Lạp và Israel sẽ ký một thỏa thuận trị giá 1,68 tỷ USD, theo đó Tập đoàn hàng không vũ trụ và quốc phòng Elbit Systems của Israel sẽ thành lập và vận hành một học viện bay để đào tạo phi công và cung cấp các máy bay huấn luyện phản lực cho Lực lượng Không quân Hellenic (HAF) của Hy Lạp. Trường đào tạo bay này sẽ do Elbit Systems (Israel) xây dựng và bảo trì. Chương trình giảng dạy của học viện mới dự kiến sẽ dựa trên chương trình của Không quân Israel (IAF)./.