Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam diễn ra thành công tại thủ đô Hà Nội - kết thúc sớm hơn kế hoạch ban đầu, cho thấy sự nhất trí cao của các đại biểu, thể hiện tinh thần trách nhiệm, truyền thống đoàn kết trong Đảng, khi quyết định những vấn đề trọng yếu của đất nước.

Người dân trên toàn lãnh thổ Việt Nam và kiều bào đã dõi theo sự kiện trọng đại này – đã mong đợi, hy vọng - cảm nhận sâu sắc diễn tiến từ Đại hội, và giờ, tiếp tục kỳ vọng “một Việt Nam trỗi dậy” khi có bộ máy lãnh đạo mới, song song với vị thế mới, tầm ảnh hưởng mới mà toàn quân-toàn dân đồng lòng tạo dựng trong khoảng thời gian ngắn vừa qua.  Dịp này PV VOV trao đổi với Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Minh Khương - Giảng viên cao cấp Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore để góp phần khẳng định thực tế này!

PV: Thưa ông, Đại hội Đảng lần thứ XIII vừa kết thúc, xác định mục tiêu xây dựng nước Việt Nam ta “Phồn vinh - Hạnh phúc”. Ông cho rằng đâu là động lực để Đảng ta xác định những mục tiêu này?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Tôi nghĩ mục tiêu này Đảng ta đề ra là thực hiện khát vọng ngàn đời của ông cha ta. Đã đến lúc chúng ta hội tụ đủ sức mạnh để có thể thực hiện trong vòng 2-3 thập kỷ tới. Tôi cho đây là mục tiêu rất sáng suốt Đảng ta đã lựa chọn. Với một sự nghiệp vĩ đại thì bao giờ cũng có ba động lực chủ đạo. Thứ nhất là xúc cảm dân tộc. Thứ hai là tinh thần khai sáng. Và thứ ba là năng lực kiến tạo. Về xúc cảm dân tộc, Việt Nam có một sức mạnh vô song được chứng minh rất rõ trong suốt lịch sử chiều dài của dân tộc. Chúng ta đánh bại Nguyên Mông hay là các cường quốc lớn để giành lại độc lập tự do, và luôn luôn giữ vững độc lập trong hàng nghìn năm lịch sử.

Về tinh thần khai sáng, công cuộc đổi mới đã đưa Việt Nam đứng vào hàng đầu trong dòng chảy của thời đại. Các nước trong khu vực, họ rất kính nể Việt Nam: Tiến rất nhanh. Vốn dĩ chúng ta trong đẳng cấp với Cộng hòa dân chủ nhân dân Triều Tiên hay Cu-Ba, nhưng hiện giờ Việt Nam lớn hàng đầu, nắm bắt cơ hội của thời đại, từ hội nhập thế giới đến cách mạng 4.0 và đang có những nỗ lực rất đặc biệt để tiến hành công cuộc đổi mới 2, sẽ kỳ vĩ trong thời gian tới. Về năng lực kiến tạo thì Việt Nam từ Đại hội Đảng XII đến nay, đã có những bước tiến rất quan trọng, mặc dù còn chưa đáp ứng được yêu cầu để đưa đất nước phát triển thần kỳ, nhưng theo tôi đã có những dấu ấn quan trọng. Và Đại hội lần thứ XIII có thể mở ra những lộ trình mới để Việt Nam có thể có bước tiến vượt bậc.

PV: Trên cơ sở những gì đã kiến tạo được, ông cho rằng đâu là động lực lớn nhất, để chúng ta thực hiện được mục tiêu đã được Đảng đề ra, Đảng xác định là xây dựng một nước Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc?

PGS.TS Vũ Minh Khương:  Với Việt Nam, cốt lõi vẫn là ý chí dân tộc - đây là sức mạnh vô song khó ai sánh được với dân tộc Việt Nam. Đây không chỉ là khát vọng phát triển - đây là vấn đề sống còn của đất nước. Tôi trải nghiệm qua rất nhiều năm tháng - luôn luôn nghĩ đến những lời hiệu triệu của Bác Hồ trong Tuyên ngôn độc lập cũng như toàn quốc kháng chiến, thấy rằng nó là sức mạnh vô song, mình dù ở đâu, dù làm gì cũng luôn luôn canh cánh tấm lòng với đất nước. Đại hội Đảng lần thứ XIII thổi bùng lên ý chí dân tộc - nó mạnh mẽ và quyết liệt với tinh thần tất cả đứng lên để giúp đất nước trở thành một quốc gia hiện đại trong vòng 1/4 thế kỷ tới. Tôi nghĩ là sẽ có những bước tiến rất kỳ vĩ.

Xây dựng bộ máy công quyền ưu tú xứng đáng với tầm vóc của dân tộc

PV: Ông từng kỳ vọng về một Việt Nam đổi mới tư duy, thức dậy tầm nhìn. Nay ông đã vừa khẳng định nhiệm kỳ XII có những sự hiệu triệu, thổi bùng lên ý chí dân tộc. Vậy cụ thể hơn, với nhiệm kỳ XIII, ông hy vọng sẽ có chuyển biến mạnh mẽ - sẽ tạo đột phá như thế nào?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Đúng là sau khi đổi mới, chúng ta đã thức dậy về tư duy. Còn với đổi mới 2 bắt đầu từ 2016 đến 2045 thì tôi coi là sự trỗi dậy về tầm nhìn. Trỗi dậy về tầm nhìn này giống như thời kỳ cải cách Minh Trị của Nhật Bản, đó là sự khai sáng rộng khắp - mọi người đều có ý thức đưa dân tộc tiến lên. Mọi người đều chăm chăm kiến tạo những phương cách để đuổi kịp các nước phương Tây.

Việt Nam hiện giờ đã bước vào thời kỳ cất cánh như vậy. Vậy đâu là những bước đột phá? Theo tôi, xây dựng bộ máy công quyền ưu tú xứng đáng với tầm vóc của dân tộc rất quan trọng. Nó không chỉ thể hiện sự tận tâm của cán bộ, công nhân viên trong hệ thống Chính phủ mà còn là tính chuyên nghiệp và tính ưu tú của bộ máy và khả năng phát huy sức mạnh tổng lực. Trong thiết kế cụ thể có vấn đề rất lớn từ mô hình tăng trưởng. Ví dụ nếu chúng ta chỉ quyết tâm và chăm chăm tăng xuất khẩu, không hẳn là đúng. Xuất khẩu của chúng ta tăng rất nhanh nhưng làm sao để tăng được giá trị gia tăng của mỗi 100 USD xuất khẩu quan trọng hơn. Hay ví dụ dồn tiền vào đầu tư hạ tầng cơ sở - rất chuẩn, nhưng mà dồn tiền vào đâu thì phải coi trọng các thành phố như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và các địa bàn quan trọng khác - phải ở đẳng cấp với các thành phố thế giới, thì mới có thể tạo giá trị gia tăng, đặc biệt cho nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo của đất nước. Đây là những vấn đề có tính thiết kế, đòi hỏi phải có sự bàn bạc rất kỹ để đưa ra những quyết sách cụ thể. Tôi muôn nói ý chí dân tộc và tinh thần khai sáng là rất quan trọng.

PV: Thưa ông, thực tế, Đảng ta đề ra mục tiêu: Đến năm 2045 (dấu mốc kỷ niệm 100 năm Việt Nam độc lập), Việt Nam sẽ là một nước phát triển, thu nhập cao. Để đạt được mục tiêu này, hành trình 25 năm tới, về mặt chính sách, ví dụ như chính sách xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao hay chính là bộ máy công quyền ông vừa nêu, rõ ràng cần được hoạch định có trọng tâm, trọng điểm?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Đấy là một bài toán thiết kế rất lớn mà tôi mong muốn sau Đại hội Đảng lần thứ XIII với một đội ngũ lãnh đạo mới, họ rất khát khao đưa đất nước tiến lên những bước vượt bậc trong thời gian tới thi việc xây dựng bộ máy công quyền cần chú ý không chỉ dựa vào nguồn nhân lực giỏi mà ở cả ba khâu. Khâu thứ nhất là cải cách thể chế, giống như tôi nói, làm sao để phân định các bộ, ngành, địa phương nó rõ ràng, minh bạch và để cho người dân giám sát toàn diện.

Thứ hai, về mặt tổ chức làm sao để cho người tài nhất đứng đầu và chịu trách nhiệm. Không làm được thì cũng tự nguyện xin nghỉ, giống như là rút ra khỏi đội bóng thôi chứ không phải là phải đến lúc tham nhũng rồi mới lôi ra. Đây phải là những người không đá hay nhất, anh tạm rút để tổ chức của mình đá tốt nhất. Và thứ ba mới là phát triển nguồn nhân lực. Ba khâu này phải đồng bộ. Không phải với một thể chế- một tổ chức còn ọp ẹp mà rải thảm đỏ để thu hút một vài người giỏi về - chưa giải quyết vấn đề gì. Đấy là những bài toán có tính nguyên lý mà chúng ta phải học hỏi kinh nghiệm của thế giới cũng như nắm bắt khoa học kỹ thuật để giải quyết bài toán này.

Thứ ba phải rất chú trọng xây dựng một chiến lược phát triển. Tôi thực sự cảm kích khi thấy dấy lên tinh thần tầm nhìn 2045 đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, các địa phương và các doanh nghiệp đều có thảo luận và đều mong muốn mình nắm lấy những sứ mệnh tiên phong trong nỗ lực kỳ vĩ này.

PV: Thưa ông, trước đây chúng ta coi cách mạng khoa học kỹ thuật là then chốt nhưng lại đã chậm trễ trong quá trình triển khai, thực hiện. Giờ đây, “Chúng ta đang ở giai đoạn đầu của cuộc cách mạng lần thứ 4 - dứt khoát không được chậm trễ, không được bỏ lỡ cơ hội này”. Đó là quyết tâm của các cấp, các ngành cho đến những lãnh đạo cấp cao nhất. Quyết tâm là vậy, còn đâu là những vấn đề cốt lõi để ta thực hiện công cuộc đổi mới này hiệu quả, hay chính là những vấn đề ông vừa nêu?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Tôi thấy đây là vấn đề cốt lõi thể hiện xem chúng ta có nắm bắt được cơ hội của thời đại đến đâu để đưa đất nước tiến lên. Rất may mắn ngay trong năm 2020 Chính phủ đã đưa ra nghị quyết rất quyết liệt về vấn đề này. Thế nhưng, rõ ràng, trong thiết kế cụ thể để nắm bắt khoa học công nghệ, đặc biệt cách mạng công nghệ 4.0 và các xu thế thời đại để đưa đất nước tiến lên, theo tôi phải đặt ba câu hỏi lớn trước khi chi tiền làm một việc gì đó.

Trước hết, phải thấy rằng, đưa khoa học kỹ thuật vào là để giải quyết những bài toán khó nhất trong cuộc sống mà chúng ta đang đương đầu, chẳng hạn năng suất lao động thấp hoặc là vấn đề nhũng nhiễu, tham nhũng hay kiểm soát môi trường, chất lượng của các thành phố, quản lý còn yếu. Có ba câu hỏi luôn luôn phải đặt ra. Thứ nhất, đâu là cách tiếp cận công nghệ trong giải quyết bài toán này, đặc biệt là cách mạng công nghiệp 4.0. Thứ hai, đâu là kinh nghiệm hay nhất của thế giới - chúng ta phải mở cái tầm nhìn ra toàn thế giới chứ không phải chỉ giải quyết bằng bài toán của ta. Thứ 3, đâu là vướng mắc then chốt mà Việt Nam cho đến nay vẫn chưa áp dụng hai lời giải hay này?

Khi biết thấu đáo những vấn đề này, cùng thảo luận và cùng đưa ra những lời giải thay vì đưa ngay- vội vã một quyết sách cụ thể chi bao nhiêu, tiền, làm gì ra sao và chờ hái quả là không có. Đây là những bài toán hết sức thực tế và được giám sát chặt chẽ của toàn dân và các doanh nghiệp đồng thuận để thấy được thành quả của từng bước một. Tạo ra đà thắng lợi của từng việc nhỏ, mới tạo ra thắng lợi lớn, thay vì làm những cái quá tham vọng mà thực sự không có kết quả cụ thể.

PV: Những điều này, theo ông, nên huy động sức mạnh nội lực – sức mạnh tổng lực từ bên trong hay như thế nào?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Tôi nghĩ Việt Nam là một trong những quốc gia rất đặc biệt trong thế kỷ 21 này, tức là có khả năng khai thác sự cộng hưởng: hội nhập với thế giới, làm lợi hơn cho thế giới nhưng cũng được lợi từ thế giới. Việt Nam là mô hình mà mọi người thấy đặc biệt. Nguồn lực của Việt Nam hiện giờ trỗi dậy rất mạnh không phải chỉ từ nội lực mà sự cộng hưởng với thế giới. Một giá trị cộng hưởng nó rất là đặc trưng cho sự tiến hóa của thế kỷ 21 này. Việt Nam trong hội nhập với thế giới, kết hợp với lại Mỹ, EU thậm chí cả Trung Quốc và Đông Nam Á đều đã thể hiện là một dân tộc có trách nhiệm, và đã có những cố gắng vượt bậc để từ một địa vị rất thấp, mà Việt Nam bây giờ có một vị thế rất đáng vị nể. Đó không phải chỉ là nỗ lực vươn lên một cái ích kỷ mà thực sự Việt Nam thể hiện mình là một quốc gia có trách nhiệm với thế giới. Những điều Việt Nam làm được có lợi cho thế giới. Hiện giờ, Việt Nam đang cùng có những nỗ lực để xây dựng Đông Nam Á đứng hàng thứ tư, thứ năm trên thế giới trong thời gian tới, ngang ngửa sự vươn lên trỗi dậy của Trung Quốc, Ấn Độ trong vùng này và sẽ là một đối tác tin cậy với các nước phương Tây trong phát triển. Ttôi muốn nhấn mạnh tính chất cộng hưởng của dân tộc Việt Nam với thời đại, với thế giới trong nỗ lực đi lên - thành một quốc gia phát triển trong vòng 25 năm tới.

Lựa chọn nhân sự lần này phải nói Đảng làm rất kỹ

PV: Ông vừa nhấn mạnh yếu tố cộng hưởng – sức mạnh nội lực-tổng thể ! Vậy còn ông kỳ vọng gì ở bộ máy nhân sự mới- bộ máy lãnh đạo của nhiệm kỳ XIII, để làm thế nào không chỉ là huy động được sức mạnh mà còn là có sức bật thực sự là lớn để thực hiện được những mục tiêu đặt ra?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Tôi cảm thấy rất hy vọng vì lựa chọn nhân sự lần này phải nói Đảng làm rất kỹ - lựa chọn những con người  tôi rất quý và khâm phục - Ưu tú! Mọi người nói kỹ trị có, ý chí dân tộc có và tính thực tế có - hiểu rất rõ là phải làm gì ! Và đặc biệt đội ngũ này đồng đều, bổ trợ lẫn nhau, có tính cộng hưởng. Trước hết bản thân trong nội bộ cũng có tính cộng hưởng, đấy là điều đáng mừng. Tôi thấy sự đồng thuận của xã hội và của người Việt Nam ở khắp nơi trên thế giới. Nhiều hãng thông tấn nước ngoài hỏi tôi, đều kỳ vọng Việt Nam sẽ trỗi dậy mạnh mẽ trong thời gian tới và sẽ có một đội ngũ lãnh đạo xứng tầm với dân tộc.

PV: Một năm trước, với rất nhiều tín hiệu tích cực trong mọi mặt chính trị-kinh tế-văn hóa-xã hội…, cũng trên các kênh sóng VOV, ông nhận định rằng “nước ta đang có thời cơ tốt để tiến tới phồn vinh”. Giờ đây - trải qua 1 năm biến động vì Covid 19 – với “điểm sáng kinh tế, xã hội Việt Nam trên bình diện quốc tế”, chúng ta cũng vừa có một bộ máy lãnh đạo mới sau một kỳ đại hội, ông có cho rằng đây là sức mạnh cộng hưởng để hành trình “Phồn vinh - Hạnh phúc” tới sớm hơn?

PGS.TS Vũ Minh Khương: Trong vòng 5 năm qua và đặc biệt năm 2020 là những mốc son. Phải nói là Việt Nam để lại ấn tượng rất tốt đẹp với giới thế. Đây cũng là đặc điểm: dân tộc Việt Nam là dân tộc có khát vọng rất lớn, vươn lên, qua thử thách thì càng chói sáng hơn nữa. Nếu chúng ta đặt ra những kỳ vọng càng cao, dân tộc càng mạnh mẽ đi tới. Thế thì năm 2020 thể hiện sức mạnh tuyệt vời của dân tộc Việt Nam: từ sức mạnh thể chế đến gắn kết xã hội đến ý thức trách nhiệm của mỗi người dân. Là người Việt Nam sống người nước ngoài tôi thấy rất cảm kích. Bây giờ nghĩ về Việt Nam thì không phải chỉ nơi mảnh đất của kỷ niệm yêu thương nữa mà còn là nơi gửi gắm sự hy vọng và tự hào. Đấy là bước ngoặt lớn nhất năm 2020. Trước đây mình nghĩ về đất nước thường là thông cảm và mong nhớ. Bây giờ nghĩ đến Việt Nam là hy vọng và tự hào và muốn sát cánh để cùng dân tộc, cùng đất nước, cùng người dân, đồng bào mình đi lên, trong vòng 25 năm tới. Đây là điều may mắn nhất cho thế hệ hôm nay!

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!./.