VOV.VN - Sau hơn 20 năm với nhiều lần thay đổi, kỳ thi tốt nghiệp THPT lại đứng trước câu hỏi: có nên tiếp tục duy trì hay mạnh dạn bỏ? Tỷ lệ tốt nghiệp xấp xỉ 99% khiến nhiều chuyên gia và cơ quan lập pháp đưa ra những lập luận trái chiều. Giữ để đảm bảo chuẩn đầu ra, hay bỏ để giảm áp lực? Nếu duy trì thì cần đổi mới ra sao để đánh giá thực chất.
Giữ hay bỏ, đổi mới ra sao?”
Theo nhận xét của nhiều giáo viên và phụ huynh, kỳ thi tốt nghiệp Trung học phổ thông (THPT) năm nay bộc lộ rõ điểm yếu là: một kỳ thi nhưng “gánh” hai mục tiêu trái ngược. Khi vừa phải xét tốt nghiệp, vừa làm căn cứ tuyển sinh đại học, đề thi khó cân bằng giữa tính phổ cập và tính phân hóa. Nếu ra đề nhẹ để đảm bảo tỷ lệ đỗ tốt nghiệp, thì không đủ sức sàng lọc cho các trường đại học. Ngược lại, nếu tăng độ khó để phục vụ tuyển sinh, sẽ đẩy nhiều học sinh trung bình - vốn chỉ cần đạt chuẩn tốt nghiệp vào thế khó.
Sự không đồng bộ giữa kỳ thi tốt nghiệp và tuyển sinh đại học càng làm gia tăng áp lực. Mỗi trường đại học có rất nhiều phương án tuyển sinh khác nhau. Hệ quả là nhiều thí sinh phải tham dự nhiều kỳ thi trong thời gian ngắn, tốn kém thời gian, chi phí, tạo áp lực không nhỏ về sức khỏe và tâm lý.
Cải cách kỳ thi cần hướng tới mục tiêu: đảm bảo chất lượng giáo dục, đánh giá công bằng và giảm áp lực, tốn kém
Từ thực tế này, nhiều chuyên gia nhận định nếu không tách bạch rõ ràng mục tiêu và phạm vi của kỳ thi tốt nghiệp, mọi cải tiến vẫn chỉ là xử lý tình huống, thiếu tính bền vững. Hoặc kỳ thi cần được cải tổ mạnh mẽ để trở về đúng chức năng đánh giá chuẩn đầu ra THPT hoặc phải xây dựng một kỳ thi tuyển sinh riêng cho đại học, tránh tình trạng “2 trong 1” vốn đã bộc lộ nhiều bất cập. Trong bối cảnh Bộ Giáo dục và Đào tạo đang tham mưu sửa đổi Luật Giáo dục và đề xuất bỏ bằng tốt nghiệp Trung học cơ sở, đây có thể là cơ hội để cải cách một cách triệt để.
Mới đây, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, trong đó kỳ thi tốt nghiệp THPT tiếp tục là nội dung “nóng”.
Hai luồng ý kiến chính được đưa ra. Một là duy trì kỳ thi, coi đây là công cụ đánh giá chuẩn giáo dục phổ thông, cung cấp dữ liệu quốc gia, hỗ trợ tuyển sinh. Đề xuất Bộ GD&ĐT ra đề, giao địa phương tổ chức thi; nghiên cứu tách kỳ thi này khỏi tuyển sinh đại học. Hai là bỏ kỳ thi, chỉ xét tốt nghiệp để giảm áp lực, chi phí; tuyển sinh trung cấp, cao đẳng, đại học do các cơ sở giáo dục tự tổ chức.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định ủng hộ duy trì kỳ thi nhưng không đồng tình với việc “tách” cứng nhắc khỏi tuyển sinh đại học. Ông cho rằng các trường có quyền tự chủ, muốn dùng kết quả kỳ thi hay tổ chức thi riêng là tùy, nếu buộc tách, có thể khiến các trường phải thi riêng, tốn kém hơn cho xã hội.
Về vấn đề này, TS Trương Đình Thăng, Hiệu trưởng Trường CĐ Sư phạm Quảng Trị cho rằng, đã đến lúc bỏ kỳ thi tốt nghiệp THPT, công nhận tốt nghiệp dựa trên quá trình học tập và kiểm tra định kỳ. Ông lập luận, kỳ thi hiện nay đang gánh “nhiệm vụ kép” - vừa xét tốt nghiệp, vừa làm căn cứ tuyển sinh đại học dẫn tới khó tối ưu cho cả hai mục tiêu. Nếu đề thi phân hóa mạnh, sẽ quá sức với mục tiêu công nhận tốt nghiệp; nếu nhẹ để đảm bảo tỷ lệ tốt nghiệp, sẽ giảm giá trị tuyển sinh.
Theo TS Trương Đình Thăng, kinh nghiệm quốc tế cho thấy nhiều nước không tổ chức kỳ thi tốt nghiệp đại trà: Phần Lan công nhận tốt nghiệp cho học sinh hoàn thành chương trình. Canada và Australia xét tốt nghiệp dựa vào kết quả học tập kết hợp kiểm tra định kỳ...
Ông đề xuất mô hình hai bước cho Việt Nam: công nhận tốt nghiệp cho học sinh hoàn thành chương trình theo chuẩn đầu ra Chương trình GDPT 2018 và tổ chức một kỳ thi tuyển sinh đại học có tính phân hóa cao, chỉ dành cho thí sinh có nhu cầu, đảm bảo công bằng và chất lượng. Cách làm này, theo ông, vừa giảm áp lực thi cử cho hàng triệu học sinh, vừa tiết kiệm chi phí xã hội, đồng thời nâng cao hiệu quả phân luồng sau THPT.
Phân cấp kỳ thi để giảm tải nhưng vẫn giữ vững chất lượng giáo dục
Một số chuyên gia cho rằng kỳ thi tốt nghiệp THPT vẫn cần được tổ chức nhưng nên phân cấp mạnh cho địa phương, thay vì Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý toàn bộ như hiện nay.
TS Sái Sông Hồng, chuyên gia về kiểm tra đánh giá giáo dục, nhận định, chủ trương phân cấp quản lý giáo dục của Đảng và Chính phủ là cơ sở để giao các tỉnh, thành phố trực tiếp tổ chức kỳ thi. Mỗi địa phương có điều kiện kinh tế, cơ sở vật chất và đặc điểm học sinh khác nhau, vì vậy phương án này sẽ tạo sự linh hoạt, giảm áp lực di chuyển cho thí sinh ở vùng sâu, vùng xa, hải đảo.
Theo ông, phân cấp sẽ mang lại ba lợi ích rõ rệt: tăng tính chủ động của địa phương; phù hợp thực tiễn dạy - học; nâng cao vai trò nhà trường. Dự thảo sửa Luật Giáo dục đề xuất giao hiệu trưởng quyền cấp bằng tốt nghiệp, từ đó tăng tính tự chủ và trách nhiệm của nhà trường.
“Phân cấp tổ chức kỳ thi không chỉ đáp ứng yêu cầu pháp lý theo Luật Giáo dục 2019, mà còn thúc đẩy đổi mới phương pháp giảng dạy, kiểm tra, đánh giá theo hướng toàn diện, lấy người học làm trung tâm”, TS Sái Sông Hồng nói.
Lâu nay đề xuất của Thành phố Hồ Chí Minh về việc tổ chức kỳ thi riêng cho địa phương không chỉ là nhu cầu thực tiễn mà còn là hướng đi phù hợp với chính sách lớn của Đảng và Nhà nước, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục theo từng vùng miền.
Ngoài ra, phân cấp cho các tỉnh tổ chức kỳ thi giúp tăng khả năng ứng phó linh hoạt với các tình huống bất ngờ như dịch bệnh hay thiên tai. Trong đại dịch COVID-19, nhiều địa phương phải điều chỉnh lịch thi và phương án tổ chức để phù hợp với tình hình thực tế.
Dù giữ hay bỏ, cải cách kỳ thi tốt nghiệp THPT cần hướng tới mục tiêu chung: đảm bảo chất lượng giáo dục, đánh giá công bằng cho người học, nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực. Đây không chỉ là thay đổi về kỹ thuật thi cử, mà còn là bước chuyển trong tư duy giáo dục: từ đánh giá đồng loạt sang phân hóa; từ áp lực điểm số sang định hướng năng lực; từ thi cử nặng nề sang học tập cá nhân hóa.
Nếu thực hiện đồng bộ công nhận tốt nghiệp phổ thông toàn diện, tổ chức thi đại học phân loại rõ ràng Việt Nam có thể giảm áp lực cho hàng triệu học sinh, tiết kiệm nguồn lực xã hội và tiệm cận xu thế quốc tế về đánh giá giáo dục.
Mô hình thi cử ở một số quốc gia
Phần Lan: Học sinh hoàn thành chương trình phổ thông được công nhận tốt nghiệp. Kỳ thi quốc gia chỉ áp dụng cho người muốn học tiếp lên đại học.
Singapore: Kỳ thi A-Level là lựa chọn của nhóm học sinh định hướng học thuật. Những học sinh theo hướng nghề nghiệp không phải tham dự.
Australia: Các bang tự tổ chức kỳ thi hoặc đánh giá liên tục, kết hợp xét điểm trung học phổ thông để công nhận tốt nghiệp.
VOV.VN - Bộ GD-ĐT vừa công bố bảng tương quan giữa điểm học bạ và điểm thi tốt nghiệp THPT. Không môn nào đạt mức tương quan mạnh (>0,7). Đặc biệt, môn Toán có độ vênh lớn: điểm học bạ trung bình là 7,51, nhưng điểm thi chỉ 4,78. Đặt ra nghi vấn về độ thực chất của điểm học bạ và sự công bằng khi xét tuyển đại học.
Từ khóa: thi tốt nghiệp, kỳ thi tốt nghiệp THPT, bỏ kỳ thi, tỷ lệ tốt nghiệp, áp lực, đổi mới, đảm bảo chất lượng,sửa đổi Luật Giáo dục
Chương trình đã phát
Nghe và xem trực tuyến
