Vào tháng 10 năm ngoái tập thơ song ngữ tiếng Việt và tiếng Ba Lan Hoa Ban Mai gồm 75 bài thơ của nhà thơ Trương Anh Tú – người Việt ở Đức, do Giáo sư - dịch giả Nguyễn Chí Thuật chuyển ngữ với sự cộng tác của nhà thơ Ba Lan - Kalina Izabela Ziola đã được ra mắt tại Ba Lan.

Nhà thơ, dịch giả Nguyễn Văn Thái, người Việt ở Ba Lan nhận xét: “Hơn nửa đời người sống ở đất khách quê người, nhưngvốn ngôn ngữ tiếng Việt của Trương Anh Túrất trong sáng, chuẩn xác và phong phú, đặc biệt là tính lạc quan yêu đời, yêu quê hương đất nước của anh. Tôi nhớ nhiều báo đã đăng thơcủa Trương Anh Tú và những bài bình luận về thơanh. Đặc biệt trong kỳ thi cho học sinh vào lớp 10 của Sở Giáo dục tỉnh Khánh Hòa, đã đưa một đoạn thơ Trương Anh Tú vào để học sinhphân tích. Đây là niềm tự hào của TrươngAnh Túvà cũng là niềm tự hào của những người sống xa Tổ quốc viết thơ viết văn.”

Trong chuyến trở về quê hương, Trương Anh Tú chia sẻ niềm vui của một người cầm bút, khi biết bài thơ “Thơ viết bên những lá cờ ở Liên hợp quốc“ của mình đã được Sở giáo dục và đào tạo tỉnh Khánh Hòa trích làm “Đề thi vào lớp 10 môn Văn THPT năm 2022 – 2023” của tỉnh. Những niềm vui nho nhỏ, nhưng luôn là hạt mầm hạnh phúc gieo trong trái tim của tác giả thơ xa xứ - người đã xác định cho mình một cách viết, một cách nhìn luôn hướng về cái thiện, cái lành, sự trong trẻo.

Câu chuyện quá trình hình thành tập thơ song ngữ Hoa Ban Mai, được Trương Anh Tú kể lại: “Hoa Ban Mai là tập thơ in song ngữ Việt Nam -Ba Lan do giáo sư, dịch giả Nguyễn Chí Thuật cùng với sự cộngtác của nhà thơ nữBa Lan Kalina Izabela Ziola. Tôi gặp Giáo sư, dịch giả Nguyễn Chí Thuậttại cuộc gặp gỡ Nhà văn với sứ mệnh đại đoàn kết dân tộc năm 2017 tại Hà Nội. Qua hai tuần làm việc, chúng tôi nói chuyện, trao đổi với nhau về thơ ca. Ông có gửi cho tôi những bản dịch mà ông dịch tác phẩm của các nhà thơ Ba Lan. Không chỉ dịch, ông là người làm thơ bằng tiếngBaLan, chính vì thế mà có thể chuyển tải những bài thơ của tôi sang tiếng Ba Lan. Thực ra đấy là một cái duyên, sự may mắn và hạnh phúc. Sau khi tập thơ được in xong, nhà xuất bản đã gửi Hoa Ban Mai tới các trường đại học của Ba Lan và thư viện củacác thành phố.”

Ảnh bìa tập thơ "Những mùa hoa anh nói" và tập thơ “Hoa ban mai” (Poranne Kwiaty) cùng ảnh chụp sự hiện diện của tập thơ "Những mùa hoa anh nói" với những thông tin về sách trong hệ thống thư viện trường đại học Washington (bên phải), trong trường đại học Yale (phía dưới, bên trái) và trong trường đại học Michigan tại Mỹ

Dù cầm bút xa xứ, nhưng thơ Trương Anh Tú thường xuất hiện ở các báo chí trong nước, và có những bài được nhiều báo cùng chọn xuất bản. Tập thơ "Những mùa hoa anh nói" của anh đã có mặt (ít nhất) tại 3 thư viện đại học tại Mỹ. Những bài thơ của anh cũng được sử dụng làm tư liệu giảng dạy cho các sinh viên học tiếng Việt ở Đài Loan, Hàn Quốc…Và Hoa ban mai, với phần lớn được dịch từ Những mùa hoa anh nói, và một số sáng tác mới, được NXB Ofcyna Wydawnicza G&P chuyển tới những thư viện tại các thành phố và trường Đại học của Ba Lan

“75 năm bài thơ trong tập Hoa ban mai thì có 50 bài lấy từ tập thơNhữngmùa hoa anh nói đã nhận được khá nhiều những sự chia sẻ của bạn đọc cũng như của các giảng viên, các trường đại học hoặc thậm chí các viện nghiên cứu về văn chương. Tập thơ Hoa Ban Mai cũng đã tiếp tục xuất hiện ở một số trường đại học Mỹ, chẳng hạn như trường đại học Washington cũng tiếp nhận tập thơnày để làm tư liệu cho sinh viên khi nghiên cứu về văn chương Việt Nam.

ỞViệt Nam tập thơHoa Ban Mai cũng đã có mặt ở Trường Đại học Sư phạm Huế, trường Đại học sư phạm Hà Nội2. Rất nhiều lần tôicũng phải nhắc lại câu nói là, tại sao tôi viết thơ và tôi muốnchia sẻ. Đơn giản vì khi tôi về Việt Nam hay khi ởnước ngoài, tôi luôn luôn có một cảm xúc: quê hương mình, tiếng Việt mình nằm ngay phía sau mình. Đấy là hành trang đi theo mình trong mọi trang viết, trong mọi suy nghĩ. Vàlàm sao để có thể ảnh hưởng, lan tỏa được những điềutốt đẹp trongvăn chương cũngnhư trong đời sống.” – Trương Anh Tú chia sẻ.

Người chọn và dịch tập thơ Hoa ban mai là Giáo sư - dịch giả Nguyễn Chí Thuật, người từng được Hội đồng Tiếng Ba Lan của Viện Hàn lâm khoa học Ba Lan đề cử và Chủ tịch Thượng viện Ba Lan ký quyết định phong tặng danh hiệu ”Đại sứ tiếng Ba Lan ở nước ngoài” – là một trong năm người trên thế giới có được danh hiệu này. Ông cũng từng nhận Giải thưởng Văn học dịch năm 2017 của Hội Nhà văn Hà Nội cho bản dịch tiểu thuyết Búp bê của Boleslaw Prus; và năm 2018 Giải thưởng Văn học dịch của Hội Nhà văn Việt Nam cho bản dịch cuốn Hoàng đế của Ryszard Kapuściński.

Tập thơ "Những mùa hoa anh nói" và tập thơ "Hoa ban mai" trong giờ học tại giảng đường trường Đại học quốc gia Đài Loan (National Taiwan University). Các bạn sinh viên được sự trợ giúp của giảng viên đã thử dịch bài thơ "Chú ếch và mùa thu" của Trương Anh Tú sang các ngôn ngữ khác. - Ảnh: NVCC

Nhà thơ, dịch giả Nguyễn Văn Thái nhận xét: “Tập thơ dịchthơ Trương Anh Tú làtập thơ thứ hai mà anh Nguyễn Chí Thuật dịch từthơ của tác giả Việt Nam sang tiếngBa Lan, lần này có sự đóng góp của nhà thơ nữ Ba Lan về mặt chỉnh lý. Đọc tập thơ của Nguyễn Chí Thuật dịch, tôi cảm thấy như Nguyễn Chí Thuật viết bằngtiếng Ba Lan, bởi vì bản thân Nguyễn ChíThuật không những chỉ là dịch giả văn học Việt Nam ra tiếng Ba Lan, mà trước hết anh cũnglà nhà thơ . Anh từng viết vài tập thơ bằng tiếng Ba Lan và đãtừng được giải thưởng của Hội Nhà văn Ba Lan, của nhiều tỉnh thành của Ba Lan. Trương Anh Tú viết thơ rất ngắn gọn, xúc tích và rất hợp với thơ hiện đại của Ba Lan. Vì thế nênNguyễn Chí Thuật chuyển ngữ sang tiếng Ba Lan, theo tôi, là cũng tương đối dễ dàng, bởi vì đồng cảm xúc và cùng cách suy nghĩ, cách làm thơ. Tôi nghĩ tập thơ Hoa ban mai dịch từ tập thơ Những mùa hoa anhnói của Trương Anh Túchắc chắn sẽ có chỗ đứng đối với độc giả,đối với nhiều thế hệ sau này củaBa Lan,để hiểu thêm về thơ hiện đại của Việt Nam."

Nhà báo Bảo Ngọc giới thiệu trang thơ Trương Anh Tú trên tờ Thiếu niên tiền phong: “Sống xa Tổ quốc, hướng về Tổ quốc và rồi những vần thơ ấy lại vượt qua ranh giới của một quốc gia để hướng tới nhân loại, đó là một hành trình rất đặc biệt của người nghệ sĩ đã mang hồn dân tộc đến với thế giới bằng con đường thơ chân chính.”

Một bài thơ của Trương Anh Tú, bài Giấc mơ, gợi lên nhiều điều về quan điểm sáng tác của anh: “Trong con người tôi có một cảm xúclà, mình chan hòavới thiên nhiên. Một lúc nào đó tôi cảm thấymình đứng giữa trời,như một thân cây, nhưmột chiếc lá, nên tôi viết rằng "Tôi hóa tôi thành giọt nước". Xuất phát từ cảm xúc đầu tiên, rất tự nhiên là để mình được sống hết mình với thiên nhiên, bài thơ khi được viết ra tự nó như một con đường,như một dòng sông mà mình thành con sóng. Những cảm xúc đó luôn luôn gắn kết với những cái nằm trong máu thịt của mình là những hình ảnh quê hương, đất nước. Mình muốn hóathành một giọt sương của đất nước. Mặc dù ởxa Việt Nam nhưng có thể mình hóa thành một giọt nước, một chiếc lá hay một áng mây trôi...Và thực ra tôimuốn hướng đến cái đẹp, muốnsống hết mình với thiên nhiên, vớiđời sống.

Tôi cho rằng thơ ca, văn chương, nghệ thuật là chiếc cầu nối rất quan trọng không phải chỉtrong một ngôn ngữ, màkhi được dịch ra nó còn là thông điệp cho bạn đọc trên khắpthế giới, nếu tác phẩm đómang những thông điệp phổ quát của nhân loại. Hiện nay chúng ta thấy, con ngườiđang trải qua thời kỳ đại dịch covid, lại thêmchiến tranh. Rõ ràng con người chúng ta vẫn đang bế tắc, nhưng không vì bế tắc đó mà con người đầu hàng với những điều đen tối, con người phải vượt qua bóng tối đó bằng tình yêu thương, sự chia sẻ,bằng sự thấu cảm, bằng sống hòa bình.

Như bài thơ tôi viếttrong thời kỳ thiên tại dịch giã,lần đầu tiên tôi dùng chữ covidtrong bài thơ này.

Emở vùng xanh hay đỏ
anh nơi vùng đỏ hay xanh
Covid tràn lan vùng đỏ.
Bàng hoàngthế giới mong manh
Trái tim vì nhau màu đỏ
Hạnh phúc trao nhau màu xanh
Ước mai hết chia xanh đỏ

Ta cùngmột trái đất xanh
(Một trái đất xanh)

Bài thơ Giấc mơ tôi viết lần đầu tiên đăng trên báo Văn nghệ tại cuộc thi thơ báoVăn nghệ năm 2019-2020. Rất vui là sau khi bài thơ được giới thiệu trên báo Văn nghệ, thìđã có 3 tờ báo, tạp chí tiếp tục đề nghị tôi được đăng tải bài thơ này và giới thiệu với bạn đọc:

Tôi hóa tôi thành giọt nước

Thân tôi thấm vào cỏ cây

Tôi chảy cùng sông, cùng suối

Biển xa tôi sóng đêm ngày.

Tôi hóa tôi thành chiếc khóa

Một ngày tôi mở tôi ra

Mở bao giấc mơ ỉm khóa

Tôi mở tôi với thật thà.

Tôi hóa tôi vào bóng đêm

Lặng im tôi hóa sao trời

Sáng lên tôi qua đêm tối

Những vì sao thức trong tôi.

Tôi hóa tôi thành hạt thóc

Nắng mưa tôi ấm tay người

Chắt chiu bao mùa trong đất

Mầm xanh tôi mọc trong tôi.”