Hát A day là loại hình nghệ thuật kết hợp nhuần nhuyễn giữa hát, múa, âm nhạc và văn thơ tạo thành lối trình diễn dân gian sinh động, hấp dẫn. Có nhiều giả thuyết liên quan đến nguồn gốc hình thành nghệ thuật hát A day. Trong đó, nhiều tài liệu cho rằng: “Nghệ thuật hát A day ban đầu là loại hát Prop-kay (hát đối đáp) vốn đã có từ lâu đời trong cộng động người Khmer, trong đó bên nam và bên nữ cùng vỗ tay thành nhịp, rồi hát đối đáp qua lại với nhau”. Do hình thành từ lối hát đối đáp nên dân gian cũng thường gọi là A day đối đáp.

Hát A day là lối hát nói, kỹ thuật hát nhìn thoáng qua thì có vẻ như đơn giản, nhưng để hát được thể loại này thì người hát cần phải biết nhấn nhá, thể hiện trạng thái cảm xúc vui tươi, trêu ghẹo, châm chọc, giận hờn... thì mới có thể truyền tải hết ý nghĩa của bài A day.

Theo ông Mai Chanh Thol nghệ sĩ của Đoàn Nghệ Thuật Khmer Ron Ron: “Để mà hát được A day đúng nghĩa, yêu cầu người hát phải có dáng đẹp phúc hậu và khôi hài, thứ hai là phải biết múa Khmer. Sau khi nghe nhạc lên mình phải biết múa, biết diễn vậy nó mới hợp, tiếp đến là giọng hát phải ra âm tiết Khmer, phát âm cho rõ đúng chính tả mới được. Vậy nên người hát cũng phải có trình độ văn hóa”.

Về mặt bài bản, A day thường được viết lời dựa theo thể thơ đặc trưng của người Khmer. Tiết mục hát A day nào cũng phải dựa theo bài ca và bản nhạc đệm. Tùy vào từng bối cảnh, lễ hội, nghi lễ gia đình hay sinh hoạt cộng đồng, mà hát A day có thể sử dụng bài hát truyền thống hoặc viết lời mới, hay ứng tác tại chỗ. Và bởi vì, A day là loại hình nghệ thuật kết hợp giữa hát đối đáp, nói và múa minh họa, nên người nghệ sĩ trình diễn A day cũng đòi hỏi phải nhanh nhẹn và linh hoạt trong biểu diễn.

Chị Sơn Thị Diệu, Đoàn Nghệ Thuật Khmer Ron Ron cho biết thêm:“Trong A day phải có múa để tạo được không khí vui tươi và thu hút khán giả, trong đó cả nét mặt, động tác, lời nói phải phối hợp với bạn diễn làm sao cho nó sinh động, vui nhộn, có cả nét mặt vui, giận hờn, khôi hài kết hợp với nhau. Vậy nên để diễn tốt A day thì khá là khó”.

Về mặt không gian biểu diễn thì A day hầu như không cầu kỳ kén chọn, người ta có thể hát A day cả trong các dịp lễ tết trong chùa như lễ hội Chôl Chnăm Thmây, Sen đôn ta, lễ hội Ooc-om-boc hoặc trong đám cưới hỏi, lễ lộc trong gia đình. Tuy nhiên, ở mỗi không gian biểu diễn, người hát luôn lựa chọn những bài hát có ý nghĩa khác nhau sao cho phù hợp.

Nghệ thuật hát A day của người Khmer từ lâu đã trở thành nét sinh hoạt văn hóa độc đáo, đặc trưng trong các phum, sóc, gắn liền với ngôi chùa và gia đình. Hát A day thể hiện khả năng sáng tạo văn hóa, thỏa mãn nhu cầu giải trí của cộng đồng. Thực hành hát A day còn là môi trường bảo lưu các giá trị về âm nhạc, múa dân gian của cộng đồng, góp phần cố kết cộng đồng và bảo tồn di sản văn hóa của dân tộc.

Giữ hồn chàm trên vải lanh ở vùng cao Lai Châu

VOV.VN - Trong dòng chảy của xã hội, nghề nhuộm chàm của đồng bào Mông ở Lai Châu vẫn lặng lẽ hiện diện như sợi dây kết nối quá khứ với hiện tại.