Vùng đất Đông Triều xưa kia được biết đến với tên gọi là An Sinh (hay Yên Sinh), là quê gốc nhà Trần trước khi dời đến Tức Mặc (Nam Định) và Long Hưng (Thái Bình). Không chỉ là quê gốc, Đông Triều còn giữ vai trò là Trung tâm văn hóa, tín ngưỡng đặc biệt trong suốt triều đại nhà Trần. Trải qua bao nhiêu thăng trầm, nơi đây vẫn được gìn giữ, tôn tạo, trở thành điểm đến linh thiêng, thu hút hàng nghìn Phật tử, du khách và người dân đến tri ân và tưởng nhớ công lao của các vị thánh nhà Trần.

Nằm ở cửa ngõ phía Tây của Quảng Ninh, Khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt nhà Trần tại Đông Triều có 25 di tích. Trong đó, 14 di tích được công nhận là Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt (gồm 7 lăng mộ các vị vua nhà Trần, 2 đền, miếu thờ các bậc tiên đế cùng 5 công trình kiến trúc tôn giáo phục vụ cho việc tu hành, giảng kinh Phật). Điểm đến đầu tiên trên hành trình này là Đền An Sinh, nơi thờ tự và tế lễ của các vua Trần và cũng là trung tâm tín ngưỡng quan trọng dưới thời Trần, Lê, Nguyễn trong lịch sử Việt Nam.

Sân đền An Sinh với tám cây vạn tuế, biểu tượng cho sự trường tồn và vĩnh hằng của tám vị hoàng đế triều Trần được thờ phụng tại đây. Chị Nguyễn Thị Mỹ Linh, hướng dẫn viên Ban quản lý khu di tích lịch sử Quốc gia Nhà Trần cho biết: Nhiều chương trình khảo cổ học được thực hiện đã khai quật, làm rõ cấu trúc, quy mô, diện mạo và giá trị khảo cổ của khu di tích với dày đặc các chân đá tảng, đồ gốm men, vật liệu kiến trúc, tiền đồng... có niên đại từ thời Trần đến thời Nguyễn.

“Khu trưng bày ngoài trời tại An Sinh có 100 hiện vật là chân tảng kê cột, nói lên lịch sử của di tích đền An Sinh trải qua nhiều giai đoạn trùng tu, tôn tạo, nói lên lịch sử của di tích đền An Sinh thời kỳ nhà Lê Trung Hưng, (thế kỷ XVII-XVIII), thời kỳ nhà Nguyễn (thế kỷ XIX-XX). Khu vực này cũng có những hiện vật khác như thành bậc, đá bó nền kiến trúc… Có khu nhà trưng bày di sản văn hóa Nhà Trần bên trong có nhiều hiện vật đặc biệt hơn”, chị Mỹ Linh cho hay.

Trong cụm di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt nhà Trần tại Đông Triều, Thái Miếu đóng vai trò trung tâm của quần thể di tích, được các vua nhà Trần xây dựng để thờ tổ tiên, thể hiện lòng thành kính và giữ gìn truyền thống "uống nước nhớ nguồn". Thái Miếu nằm trong quần thể di tích được bố trí hài hòa, mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện sự gắn kết giữa trời, đất và con người.

Theo ông Phạm Xuân Hoàn, Trưởng ban Quản lý khu di tích nhà Trần, Đông Triều thì với những giá trị đặc biệt như vậy, Thái Miếu đã trở thành điểm đến không thể bỏ qua trong hành trình khám phá văn hóa lịch sử Đông Triều.

“Điểm khác biệt cơ bản giữa Đông Triều so với nơi phát tích của nhà Trần ở Nam Định hay Thái Bình đó chính là nơi đây đặt Thái miếu Nhà Trần. Chỉ có quê gốc mới được đặt Thái Miếu, là nơi thờ tổ tiên và các vị vua Trần. Đây cũng là di tích trung tâm vì thờ tổ tiên và 14 vị vua Trần. Xung quanh Thái Miếu nhà Trần được bố trí các đền, chùa và lăng mộ vua Trần tại Đông Triều”, ông Hoàn chia sẻ.

Trở lại những năm cuối của thế kỷ XIII, quần thể kiến trúc văn hóa lịch sử Quốc gia đặc biệt nhà Trần tại Đông Triều được định hình rõ nét về mặt quy mô khi vua Trần Nhân Tông, vị vua thứ 3 của Nhà Trần (tên húy là Trần Khâm) đến Yên Tử tu hành, lập nên Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử với giáo lý gắn đạo với đời. Đây là di sản tinh thần lớn nhất mà Phật hoàng để lại và được hoằng dương, thuyết pháp rộng rãi tại Ngọa Vân. Đây là quần thể Phật giáo lớn gồm nhiều cụm/điểm công trình được xây dựng bao quanh đỉnh núi Ngọa Vân với cụm Am - Tháp, chùa Chính, cụm Thông Đàn - Đô Kiệu và tháp Phật Hoàng, nơi lưu giữ xá lỵ của Phật Hoàng Trần Nhân Tông.

Thượng tọa Thích Đạo Hiển, Phó trưởng Ban Trị sự, Chánh thư ký Ban trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Quảng Ninh cho biết: “Ở Việt Nam, Ngọa Vân cũng được coi là nơi linh thiêng nhất khác với các di tích khác đã được trùng tu, tôn tạo vào các giai đoạn sau này. Ngọa Vân hay Khu di tích đặc biệt Quốc gia nhà Trần tại Đông Triều vẫn còn hệ thống am tháp dày đặc và nguyên vẹn của thời nhà Trần. Ngay vừa rồi, khi chúng ta phát hiện hộp hoa sen bằng vàng từ nhà Trần được công nhận là bảo vật quốc gia thì cũng được tìm thấy trên đường đi lên chùa Ngọa Vân”.

Về Đông Triều mùa xuân, du khách không chỉ chiêm ngưỡng những giá trị văn hóa, lịch sử đặc sắc mà còn cảm nhận được hơi thở hào hùng, sâu lắng của một thời đại vàng son, một mảnh đất ghi dấu lòng tự tôn dân tộc. 

Ông Nguyễn Văn Công, Bí thư Thành ủy Đông Triều cho biết địa phương quan tâm đặc biệt tới việc trùng tu, tôn tạo các di tích lịch sử quốc gia đặc biệt nhà Trần tại Đông Triều nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, lịch sử của vùng đất này.

“Từ 2020 đến nay, Đông Triều đã thực hiện xã hội hóa và thu hút đầu tư trên 300 tỷ để trùng tu các di tích, đặc biệt là các di tích đặc biệt Nhà Trần. Chúng tôi tiếp tục quan tâm, rà soát, khôi phục lại và phát huy các giá trị vật chất cũng như tinh thần của di tích. Quan trọng hơn nữa là gắn kết được các vùng lân cận cụ thể là các di tích đang trình UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới và kết nối các tour tuyến để Đông Triều là một phần không thể tách rời trong chuỗi sản phẩm dịch vụ du lịch của Quảng Ninh cũng như tỉnh thành lân cận, nâng cao đời sống và tạo công ăn, việc làm cho người dân địa phương”, ông Công cho biết thêm. 

Khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt nhà Trần ở Đông Triều liên tục được tôn tạo; hệ thống đường giao thông cũng được cải tạo và mở rộng kết nối tất cả các điểm di tích của địa phương. Cùng với đó, các hoạt động văn hóa truyền thống được tổ chức dịp đầu Xuân với nhiều sản phẩm du lịch tâm linh hấp dẫn… cũng là cách hậu thế duy trì và làm mới những giá trị tư tưởng, những di sản văn hóa vốn là kết tinh lao động sáng tạo mà ông cha ta từ đời này qua đời khác đã dày công tạo dựng.

Thăm đền An Sinh nơi quê gốc nhà Trần ở Đông Triều

VOV.VN - Đền An Sinh không chỉ là nơi thờ các vị vua và danh tướng nhà Trần mà còn ghi dấu những trầm tích lịch sử, văn hóa của Khu di tích quốc gia đặc biệt nhà Trần tại Đông Triều - một phần cấu thành quan trọng trong Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc đang đệ trình UNESCO công nhận là Di sản thế giới.

Khai hội Thái Miếu nhà Trần ở Quảng Ninh

VOV.VN - Hôm nay (27/2) thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh tổ chức Lễ khai hội Thái Miếu nhà Trần năm 2024.

Rực rỡ hội truyền thống Đền An Sinh - Cụm di tích đặc biệt Quốc gia nhà Trần

VOV.VN - Ngày 4/10 (tức 20/8 âm lịch), lễ khai hội truyền thống Đền An Sinh năm 2023 được tổ chức tại đền An Sinh, thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh.