Chiều 10/10, Hội đồng giải thưởng Nobel của Thụy Điển đã vinh danh nhà văn Olga Tokarczuk, người Ba Lan là chủ nhân của giải thưởng Nobel Văn học 2018 và nhà văn Peter Handke người Áo là chủ nhân Nobel Văn học 2019. Do giải Nobel Văn học 2018 chưa có chủ nhân nên Nobel Văn học năm nay chứng kiến động thái chưa từng xảy ra trong lịch sử là giải thưởng được trao cùng lúc cho hai tác giả.

Olga Tokarczuk - nữ nhà văn luôn bận lòng với cuộc sống xung quanh

Trong buổi lễ diễn ra tại Viện Karolinska ở thủ đô Thụy Điển, ông Mats Malm, thư ký thường trực Viện hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển tuyên bố: “Giải thưởng Nobel Văn học năm 2018 được trao cho tác giả người Ba Lan, Olga Tokarczuk vì trí tưởng tượng, và cùng với niềm đam mê kiến thức rộng lớn, đã thể hiện những hành trình vượt qua các ranh giới như một dạng thức của sự sống".

Nhà văn Olga Tokarczuk. Ảnh:Facundo Arrizabalaga/EPA.

Theo trang Rzeczpospolia, Olga Tokarczuk là một trong những tác giả thành công nhất ở thế hệ bà tại Ba Lan, thuộc top nhà văn có sách bán chạy. Tờ The Gruardian thậm chí còn nhận xét Olga Tokarczuk là "một lựa chọn đáng ngạc nhiên nhưng tuyệt vời".

Cụ thể, trong các tác phẩm của Tokarzuk, yếu tố thần thoại được tận dụng triệt để, tạo nên những chiêm nghiệm vượt tầm trải nghiệm cá nhân. Nữ nhà văn đã sử dụng thần thoại để kể những câu chuyện về con người: Huyền thoại về nữ thần Inanna trong "Anna In in the Tombs of the World" (Myths seris), huyền thoại về vùng đất của Blake trong "Drive your plow over the bones of the death".

Cùng với đó, Tokarzuk cũng phản ánh song diện thế giới qua những trang sách của mình, đó là ngày và đêm, mơ và thức, thực và ảo, quá khứ - hiện tại và tương lai, nam và nữ, mạnh khỏe và ốm đau, sống và chết,... Tuy nhiên, đề tài được "ưu ái" nhất trong tác phẩm của Tokarczuk là những hành trình.

Tiểu thuyết "Flights" gồm 116 mẩu truyện, có truyện chỉ một vài câu và có những phần dài tới hơn 31 trang, để đi tới một nhận định thâu tóm toàn bộ tác phẩm về việc con người phải không ngừng vận động. Tờ Publishers Weekly gọi "Flights" là "một kiệt tác không thể chối cãi".

Bên cạnh "thần thoại" và "hành trình", Tokarczuk cũng thử nghiệm nhiều đề tài mới lạ mang đậm tính triết lý và tranh đấu. Điển hình như tác phẩm "Drive the plow over the bones of the death" đã lên án mạnh mẽ việc giết hại động vật (Tokarczuk là người ăn chay) thông qua hình thức một vụ án ly kỳ và kinh dị. "Primeval and Other Times" kể về một ngôi làng được cai trị bởi những tổng lãnh thiên thần nhưng lại là câu chuyện của một Ba Lan hỗn loạn vào thế kỷ 20,...

Thế nhưng, ít ai biết, đằng sau sự mạnh mẽ và dữ dội, các tác phẩm của bà còn đề cao sự thấu hiểu và đồng cảm. Bà viết về con người và sự nhân bản bằng một bút pháp mạnh mẽ, ấn tượng, nhân văn nhưng lại đầy dữ dội.

Vì lẽ đó mà các thành viên ban giám khảo giải thưởng Nobel mô tả bà là "một nhà văn luôn bận lòng với cuộc sống xung quanh...", "tác phẩm của bà đầy vẻ trí tuệ và duyên dáng". Họ cũng nhấn mạnh tới xu hướng "tập trung vào di cư và những dịch chuyển văn hóa" trong tác phẩm của bà.

Bà Olga Tokarczuk sinh năm 1962, tại Ba Lan, hiện đang sống tại Wrocław. Cha mẹ bà là giáo viên, riêng cha bà còn kiêm nhiệm luôn công việc thủ thư trong trường. Bởi thế từ nhỏ bà đã gắn bó với thư viện, đọc thỏa thích mọi sách vở và đó cũng là nơi đã khơi dậy niềm đam mê văn chương trong bà từ rất sớm.

Bà Olga Tokarczuk xuất bản cuốn sách đầu tay năm 1993 với tựa đề Podróz ludzi Księgi (tạm dịch: Cuộc du hành của những người tìm sách). Ngoài tiểu thuyết, bà còn viết thơ và truyện ngắn. Bà từng hai lần giành được giải Nike, giải thưởng hàng đầu trong lĩnh vực văn chương tại Ba Lan vào các năm 2008 và 2015. Năm 2018, bà trở thành tác giả Ba Lan đầu tiên được trao giải Man Booker với tiểu thuyết Bieguni (Những chuyến bay).

Ngoài việc viết sách, bà còn là chính trị gia có sức ảnh hưởng, một người ăn chay trường và nhà hoạt động vì quyền phụ nữ bổi bật ở Ba Lan.

Peter Handke - Nhà văn giành giải Nobel văn học gây tranh cãi

Chủ nhân giải Nobel Văn học 2019 chính là nhà văn Peter Handke. Tuy nhiên, giải thưởng này của ông lại gây ra nhiều tranh cãi. Cụ thể, vào năm 2014 chính ông Peter Handke đã từng kêu gọi bãi bỏ giải Nobel văn chương, gọi đó là "sự phong thánh giả tạo" của văn chương. "Giải Nobel rốt cuộc nên bị loại bỏ", Handke từng trả lời phỏng vấn báo Die Presse của Áo.

Nhà văn người Áo Peter Handke. Ảnh:Reuters.

Đồng thời, ông Peter Handke thời điểm đó còn thẳng thừng cho biết, Nobel Văn học chỉ mang lại cho những người chiến thắng "một khoảnh khắc được chú ý, sáu trang bài viết chân dung trên báo giấy", "Giải thưởng quấy nhiễu bạn, khiến bạn khó chịu bởi bạn sẽ ám ảnh về nó. Nó không xứng đáng với bạn và bạn cũng chẳng xứng đáng với nó",... Cho nên, việc được xướng tên với giải Nobel văn học 2019 thực sự đã khiến ông phải "kinh ngạc" và cho rằng, "Đó là một quyết định dũng cảm của Viện Hàn lâm Thụy Điển".

Mặc dù gây xôn xao nhưng Ủy ban Nobel vẫn quyết định trao giải thưởng cho ông Peter Handke với lý do "các tác phẩm nghệ thuật không liên quan đến quan điểm chính trị". Đồng thời, phía Hội đồng Nobel cũng nhận xét ông có "những tác phẩm có tầm ảnh hưởng với ngòi bút điêu luyện đã khai phá khía cạnh đặc trưng bên trong lẫn biểu hiện bề ngoài của nhân loại".

"Peter Handke là một trong những người kiến tạo văn xuôi vĩ đại. Ông đã dành cả sự nghiệp của mình để khai phá thế giới tự nhiên và hệ ý thức của con người với giọng văn tinh tế, hài hước và tràn đầy cảm hứng", Jonathan Galassi - ông chủ nhà xuất bản Farrar Straus & Giroux - nhận xét về tác phẩm của Peter Handke.

Các tác phẩm của ông Peter Handke "chứa đựng niềm khao khát mạnh mẽ về việc khám phá và biến những khám phá của ông trở thành thứ có thực thông qua việc tìm cách diễn đạt mới cho chúng bằng văn chương".

Tên tuổi dù dấy lên nhiều tranh cãi nhưng Peter Handke có sự nghiệp nghệ thuật hết sức huy hoàng. Ông Peter Handke sinh năm 1942 tại một vùng quê phía nam nước Áo. Ông là chủ nhân của nhiều giải thưởng văn học danh giá như: Georg Buchner (1973), Vilenika International Literary (1987), Brothers Karie Award (2000), America Award (2002), Grober Literaturpreis der Bayerischen Akademie der Schonen Kunste (2008), Franz Kafka (2009), Mulheimer Dramatikerpreis (2012), International Ibsen Award (2014), Nestroy-Theaterpreis (2018)…

Tiểu thuyết đầu tay của ông có tựa đề Những chiếc còi (Die Hornissen) và được xuất bản năm 1966. Sau hơn 50 năm, ông đã có rất nhiều tác phẩm ở các thể loại khác nhau và định hình được bản thân là một trong những nhà văn có ảnh hưởng nhất tại châu Âu sau Thế chiến thứ hai.

Từ năm 1970, Nhà xuất bản Mỹ - Farrar Straus & Giroux bắt đầu giới thiệu bản dịch các tác phẩm của ông với cuốn đầu tiên là tuyển tập Kaspar and Other Plays, sau đó là cuốn The Goalie’s Anxiety at the Penalty Kick (1972). Đến nay, đơn vị đã ra mắt 15 tác phẩm của ông ở Mỹ. Trong số đó, Handke's A Sorrow Beyond Dreams được coi là tác phẩm nổi bật nhất, xuất bản năm 1975, lấy cảm hứng từ sau cái chết của mẹ ông năm 1971.

Bên cạnh vai trò là một nhà văn, ông Peter Handke còn thành công trong lĩnh vực sản xuất phim. Ông từng viết kịch bản và bắt tay với đạo diễn Đức - Wim Wender làm nên tác phẩm mang đề tài khám phá sự cô đơn, cái chết. Đặc trưng trong các tác phẩm của ông là tinh thần phiêu lưu mạnh mẽ, nhưng cũng đồng thời chứa đựng sự luyến tiếc quá khứ một cách mạnh mẽ, dữ dội./.