Chiều nay (17/8), tiếp tục chương trình Phiên họp chuyên đề pháp luật, Ủy ban thường vụ Quốc hội cho ý kiến xung quanh một số vấn đề lớn về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật thanh tra (sửa đổi). Dự án luật này đã được Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 3 và dự kiến thông qua tại Kỳ họp thứ 4 vào tháng 10 tới.

Không phát sinh biên chế

Một trong những nội dung nhận được sự quan tâm là về đề xuất thành lập Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ. Thảo luận tại Kỳ họp thứ 3, nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành với quy định của dự thảo, tuy nhiên, đề nghị bổ sung quy định rõ tiêu chí, nguyên tắc thành lập. Một số ý kiến không đồng ý vì cho rằng việc thành lập tổ chức mới sẽ phát sinh thêm biên chế, không phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW.

Báo cáo giải trình nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, theo quy định của Luật Thanh tra hiện hành thì tại các Tổng cục, Cục thuộc Bộ không thành lập tổ chức thanh tra chuyên ngành độc lập, nhưng để đáp ứng yêu cầu quản lý thì Luật Thanh tra cho phép Chính phủ xem xét, quyết định giao một số Tổng cục, Cục thuộc Bộ thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành.

Trên thực tế, tại các cơ quan này đã tổ chức các đơn vị tham mưu về công tác thanh tra (như là thanh tra - pháp chế, thanh tra - kiểm tra…) và bố trí đội ngũ công chức làm công tác thanh tra.

Bên cạnh đó, để đáp ứng yêu cầu quản lý hoặc theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, trong một số luật đã quy định việc thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành tại Tổng cục, Cục thuộc Bộ.

“Do đó, việc dự thảo Luật quy định thành lập Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ là nhằm thể hiện đầy đủ, chính xác yêu cầu thực tế về tổ chức cơ quan thanh tra chuyên ngành tại một số Tổng cục, Cục thuộc Bộ; tạo cơ sở pháp lý minh bạch cho hoạt động thanh tra chuyên ngành tại các cơ quan này” – ông Hoàng Thanh Tùng nói.

Cũng theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, việc thành lập Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ về thực chất không làm phát sinh tổ chức, biên chế mới do hiện tại ở các cơ quan này đã có bộ máy và biên chế đang thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành.

“Hơn nữa, sau khi Luật này có hiệu lực thi hành không phải ở tất cả các Tổng cục, Cục thuộc Bộ hiện đang được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành đều sẽ thành lập tổ chức thanh tra mà Chính phủ sẽ rà soát, chỉ cơ quan nào thực sự cần thiết và có đủ năng lực thực hiện thì mới được thành lập cơ quan thanh tra” – cơ quan thẩm tra nhấn mạnh, và đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho giữ quy định về việc thành lập Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ trong dự thảo Luật.

Bên cạnh đó, để việc thành lập Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ được chặt chẽ hơn, Thường trực Ủy ban Pháp luật và cơ quan soạn thảo thống nhất đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội quy định rõ trong Luật các tiêu chí, nguyên tắc thành lập theo hướng Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ được thành lập trong 3 trường hợp.

Thứ nhất là theo quy định của luật. Thứ hai là tại các Tổng cục, Cục thuộc Bộ có phạm vi đối tượng quản lý nhà nước về chuyên ngành, lĩnh vực lớn, phức tạp, quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội do Chính phủ quy định trên cơ sở đề nghị của Tổng Thanh tra Chính phủ sau khi thống nhất với Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ. Và thứ ba là theo yêu cầu của điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Thanh tra Bộ thực hiện thanh tra chuyên ngành ở lĩnh vực nào?

Liên quan đến phân định nhiệm vụ, quyền hạn giữa Thanh tra Bộ với Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ, Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng cho biết theo quy định của dự thảo Luật trình Quốc hội thì Thanh tra Bộ cũng thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành đối với lĩnh vực do Tổng cục, Cục thuộc Bộ phụ trách mà ở đó đã thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành.

“Bộ là cơ quan giúp Chính phủ quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực nên về nguyên tắc phải chịu trách nhiệm toàn diện, mọi mặt về ngành, lĩnh vực được giao phụ trách. Vì vậy, kể cả đối với lĩnh vực đã phân cấp quản lý cho Tổng cục, Cục và ở đó đã thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành thì Thanh tra Bộ vẫn cần được giao thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành để giúp Bộ trưởng tiến hành thanh tra trong một số trường hợp cần thiết” – cơ quan chỉnh lý dự thảo nêu quan điểm.

Tuy nhiên, để phân cấp, phân quyền, tránh chồng chéo về nhiệm vụ, quyền hạn, Thanh tra Bộ chỉ thực hiện thanh tra chuyên ngành đối với lĩnh vực trong 3 trường hợp: Vụ việc cần thanh tra có liên quan đến nhiều lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ; thanh tra lại theo yêu cầu của Bộ trưởng đối với vụ việc đã có kết luận của Thanh tra Tổng cục, Cục khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật; và khi Bộ trưởng thấy cần thiết giao Thanh tra Bộ trực tiếp thanh tra để bảo đảm tính khách quan.

Bên cạnh đó, một số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị Thanh tra Bộ chỉ thực hiện thanh tra chuyên ngành đối với ngành, lĩnh vực mà ở Tổng cục, Cục thuộc Bộ không thành lập cơ quan thanh tra.

“Quy định như vậy để bảo đảm tinh gọn bộ máy; phân định rõ trách nhiệm, tránh chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động của nội bộ các cơ quan thanh tra theo ngành, lĩnh vực, bảo đảm thực hiện đầy đủ, triệt để nguyên tắc “một việc chỉ giao cho một cơ quan chủ trì thực hiện và chịu trách nhiệm chính” như đã được đề ra tại Nghị quyết 18-NQ/TW” – báo cáo giải tình, tiếp thu nêu rõ.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị rà soát, làm rõ mối quan hệ, tính độc lập về chuyên môn nghiệp vụ giữa thanh tra các cấp với UBND, Chủ tịch UBND các cấp và Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong dự án luật này. Đây là vấn đề quan trọng nhằm nâng cao tính chịu trách nhiệm, nhanh có kết luận, công bố kết luận thanh tra.

Lưu ý quá trình sắp xếp, tổ chức các cơ quan hành chính nhà nước, từ đó sẽ có những thay đổi, chỉ còn cấp Cục, ông Vương Đình Huệ cho rằng cần xem xét đến vấn đề này trong quy định thành lập Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ.

Phát hiện vi phạm mà không xử lý thì phải chịu trách nhiệm

Tổng Thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường lưu ý quy định cụ thể trách nhiệm của trưởng đoàn và đoàn thanh tra. Khi tiến hành thanh tra, nếu phát hiện vi phạm, đoàn thanh tra phải ra kết luận. Nếu phát hiện vi phạm mà bỏ qua, sau này phát hiện ra thì trưởng đoàn và đoàn thanh tra phải chịu trách nhiệm.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, tại cuộc họp Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng chống tham nhũng, tiêu cực, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhắc: “Thanh tra phát hiện vi phạm mà không xử lý thì pháp luật sẽ xử lý anh”.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị xác định rõ hơn thẩm quyền cơ quan thanh tra, đoàn thanh tra, các cơ quan thanh tra trong hệ thống tránh khoảng trống pháp luật trong hoạt động thanh tra; làm rõ quy trình thanh tra và thực hiện kết luận thanh tra, công bố kết luận thanh tra.

Xác định cụ thể việc gì xin ý kiến, việc gì cơ quan quản lý nhà nước cấp trên có quyền chỉ đạo điều hành theo thẩm quyền của mình; làm rõ tính độc lập của đoàn thanh tra, cơ quan thanh tra và gắn với trách nhiệm theo pháp luật.

"Cơ quan thanh tra, thanh tra viên, đoàn thanh tra phát hiện sai phạm trong quá trình thanh tra mà không xử lý thì phải chịu trách nhiệm trước pháp luật, ý này Tổng Bí thư cũng có nói" - ông Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh.

Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, dự thảo đã có quy định trong một cuộc thanh tra, trách nhiệm của trường đoàn đến đâu, trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước đến đâu.

“Đoàn thanh tra phải chịu trách nhiệm về kết quả thanh tra của mình. Phát hiện sai phạm, anh phải có kết luận, còn nếu kết luận không vi phạm, anh phải chịu trách nhiệm về vấn đề đó. Mặt khác, trưởng đoàn thanh tra cũng có quyền bảo lưu ý kiến và chịu trách nhiệm trước chánh thanh tra”, ông Hoàng Thanh Tùng nói./.