Nhận định về đề thi Ngữ văn đợt 2, cô Trịnh Thu Tuyết, giáo viên Ngữ văn hệ thống giáo dục HOCMAI cho rằng, đề thi bám sát cấu trúc, mức độ, tính chất các câu hỏi như đề thi tham khảo lần 2 do Bộ GD-ĐT công bố. Từ ngữ liệu cho đến yêu cầu của các câu lệnh trong các phần Đọc hiểu, Nghị luận xã hội và Nghị luận văn học đều tương đương với Đề thi chính thức Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2020 đợt 1 – Đây cũng là yếu tố giúp tạo nên tâm thế tương đối tích cực, đảm bảo cho các thí sinh thi đơt 2 có được cảm giác an tâm khi phải tham gia kì thi quan trọng nhất trong 12 năm học phổ thông trong điều kiện khá đặc biệt, chưa từng có.

Phân tích cụ thể, cô Tuyết cho biết, phần Đọc hiểu (3 điểm) ngữ liệu vẫn là trích đoạn của 1 văn bản mang phong cách ngôn ngữ chính luận cùng dung lượng tương đương với ngữ liệu được sử dụng trong đề thi đợt 1. Nội dung cùng hướng tới những vấn đề của tư tưởng, đạo lí, nếu đợt 1 gợi ra suy nghĩ về thái độ trân trọng với cuộc sống hàng ngày thì đợt 2 chính là gửi gắm thông điệp về vai trò quan trọng của niềm tin trong cuộc sống. 4 câu hỏi đọc hiểu đã lần lượt đặt ra yêu cầu theo các mức độ của nhận biết (câu 1;2), nhận biết kết hợp thông hiểu (câu 3), vận dụng và vận dụng cao (câu 4). Đó là các mức độ phù hợp với quá trình nhận thức của học trò, bám sát cấu trúc đề thi tham khảo và cũng là các kĩ năng mà học sinh đã được ôn luyện trong suốt năm học lớp 12.

Phần 2 – Làm văn (7,0 điểm) vẫn giữ nguyên cấu trúc gồm 2 phần: Viết đoạn văn nghị luận xã hội (2,0 điểm) và bài nghị luận văn học (5,0 điểm). Cụ thể:Câu nghị luận xã hội vẫn yêu cầu học sinh nghị luận về 1 khía cạnh của vấn đề rút ra từ phần đọc hiểu đó là “sự cần thiết phải có niềm tin vào cuộc sống” – vấn đề “niềm tin” và khía cạnh bàn luận “sự cần thiết phải có niềm tin” hoàn toàn không xa lạ với học trò và chắc chắn cũng đã xuất hiện trong rất nhiều bài ôn luyện của các thầy/cô trong nhiều năm học. Vì thế, một mặt không làm khó cho học trò nhưng mặt khác có thể hạn chế phần nào hứng thú và khả năng sáng tạo cũng như sự phát huy cái tôi độc lập của thí sinh.

Câu 2 (5,0 điểm): Bài nghị luận văn học đặt ra yêu cầu “phân tích khung cảnh hùng tráng của Việt Bắc trong kháng chiến” trong 22 câu thơ của phần cuối đoạn trích “Việt Bắc” – hầu như không có sự thay đổi gì về dung lượng, cảm hứng, thể loại…của ngữ liệu so với câu nghị luận văn học của đề thi đợt 1. Nếu cảm hứng về đất nước, dân tộc, cách mạng…rất phù hợp với cả 2 đợt thi của năm 2020 – một năm chẵn cho những ngày kỉ niệm lớn liên quan tới những sự kiện trọng đại của dân tộc, thì sự tương đương về dung lượng, thể loại của ngữ liệu phần nào cũng làm giảm đi tính bất ngờ vốn luôn tạo ra hứng thú cho học trò khi làm bài.

"Nhìn chung, đề thi Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2020 đợt 2 vẫn đảm bảo đúng các yêu cầu về nội dung, hình thức của một đề thi tốt nghiệp THPT. Cũng như đợt 1, đề không khó, nhất là ngữ liệu của câu nghị luận văn học có lẽ đã được điều chỉnh cho phù hợp với thời lượng làm bài của học trò, về cơ bản đáp ứng được tâm thế lo lắng, cảm giác thiệt thòi của hơn 26.000 thí sinh thi đợt 2.

Tuy nhiên cũng chính yếu tố đó cũng đã làm giảm đi tính phân loại cho đề thi và kết quả chung của kì thi, có thể sẽ đem lại cảm giác hụt hẫng cho một bộ phận học trò khao khát sự mới mẻ trong những thông điệp tư tưởng, những vấn đề bàn luận vốn luôn có khả năng mang lại hứng thú và nhu cầu suy ngẫm trong một đề thi Ngữ văn", cô Tuyết chỉ rõ.

Thầy Lê Văn Thắng, Tổ trưởng chuyên môn, Trường THCS-THPT Thống Nhất (Thanh Hóa) cho rằng, đề thi có độ khó tương đương với đợt 1, có nội dung phù hợp, hướng đến phát triển nhân cách con người, có khả năng phát triển tư duy cho học sinh, phù hợp với năng lực, trình độ của học sinh và tương đương với đề thi tốt nghiệp môn Ngữ văn (đợt 1).

Ở phần Làm văn, câu nghị luận xã hội đặt ra vấn đề thiết thực, mang tính thời sự, có tính giáo dục, nhân văn- suy nghĩ về sự cần thiết phải có niềm tin vào cuộc sống. Vấn đề này không quá xa lạ, nhất là trong thời điểm hiện tại, khi niềm tin vào cuộc sống đã và sẽ giúp con người vượt qua mọi khó khăn thử thách (HS có thể liên hệ với việc phòng chống dịch Covid 19). Câu hỏi này rõ ràng đã phát huy được khả năng quan sát, đánh thực được năng lực trong học sinh.

Câu nghị luận văn học dù đề cập đến tác phẩm quen thuộc nhưng vẫn có khả năng phân hóa. Đây là sự khéo léo và tinh ý của tổ biên soạn đề thi. Để làm câu hỏi này, học sinh chỉ cần nắm vững những kiến thức cơ bản, thành thạo kỹ năng tạo lập văn bản nghị luận văn học là có thể viết bài một cách chính xác, hấp dẫn.

Theo thầy Lê Văn Thắng, học sinh khá giỏi vẫn có “đất diễn”, sẽ có những bứt phá vượt trội trong cách phân tích về khung cảnh hùng tráng của Việt Bắc trong kháng chiến được nhà thơ Tố Hữu thể hiện trong đoạn thơ. Đồng thời học sinh cũng có thể bình luận, đánh giá được tài năng nghệ thuật cũng như tình cảm nhà của nhà thơ gửi gắm trong tác phẩm/đoạn thơ, thấy được mối liên hệ với những bài thơ khác trong dòng thơ ca kháng chiến chống Pháp.

"Có thể nói, Đề thi thi tốt nghiệp THPT môn Ngữ văn năm 2020 (đợt 2) đã đáp ứng tốt yêu cầu đổi mới kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh (đọc hiểu và tạo lập văn bản). Đề thi hướng tới khả năng làm phong phú và mở rộng hiểu biết về cuộc sống, có ý nghĩa giáo dục, ý nghĩa xã hội, ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Đề thi đợt 2, theo tôi là hay và có chất lượng tốt vì nội dung phù hợp, không đánh đố, hướng đến phát triển nhân cách con người, có khả năng phát triển tư duy cho học sinh, phù hợp với năng lực, trình độ của học sinh và tương đương với Đề thi tốt nghiệp môn Ngữ văn (đợt 1)", thầy Thắng nhận định./.