cổng thông tin điện tử ĐÀI TIẾNG NÓI VIỆT NAM
Cụ Nguyễn Cung với “người vợ thứ hai”
Cập nhật: 08/09/2025
Đoàn báo chí Pasaxon của Lào thăm và tìm hiểu hoạt động tại VOV
VOV đoạt giải Xuất sắc thể loại Thông điệp xã hội tại Giải ABU 2025
VOV.VN - Ở đâu cũng vậy, trong cơ quan hay ngoài mặt trận, nhà kỹ thuật Nguyễn Cung hết lòng hết dạ lo cho từng cỗ máy, từng ốc vít, từng giọt dầu, mỡ.
Từ cuối năm 1982 đến năm 1995, tôi tìm gặp các vị xây nền đắp móng cho Đài Phát thanh Quốc gia để tìm hiểu ngọn nguồn của “Tiếng nói Việt Nam”. Hỏi về kỹ thuật, các cụ Trần Lâm, Lê Quang Lân, Nguyễn Văn Nhất, Lê Quý, Trần Sinh, Huỳnh Ngọc Ấn đều bảo nhờ cụ Nguyễn Cung.
May mắn quá, tôi với gia đình cụ đều ở nhà A5, khu tập thể 128C Đại La. Gia đình cụ ở tầng một, còn gia đình tôi ở tầng hai. Mãi đến cuối năm 1988, lần đầu tiên tôi được hầu chuyện cụ. Trước mặt tôi là cụ già tóc bạc, mặt gầy, đôi mắt sáng nghiêm nghị.
Tôi gọi đùa cụ giống Bôn côn sky, nhân vật thông minh mà nghiêm nghị trong tác phẩm nổi tiếng “Chiến tranh và hòa bình” của Lep Tôn xtôi. Cụ cười hiền: “Ai lại đem nhà kỹ thuật so sánh với văn chương”.
Câu nói của cụ làm tôi như trút được gánh nặng ban đầu. Chả là có lần tôi nhờ ông Huỳnh Ngọc Ấn, Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (TNVN) phụ trách kỹ thuật và tài chính giới thiệu tôi với cụ Nguyễn Cung cho dễ bề tìm hiểu câu chuyện.
Ông Ấn trố mắt, giọng Quảng khá đanh: “Cậu uống mật gấu hay sao mà đòi gặp cụ. Nghiêm lắm đó”. Giờ đây, trong căn phòng dung dị, giường tủ, bàn ghế cũ kỹ, trầy xước một thời bao cấp, sẫm màu thời gian, bên bàn nước, cụ già nghỉ hưu đã lâu có nụ cười hiền khẽ khàng rót chén chè thơm mời khách trẻ, đáng con cháu mình.
Cụ Nguyễn Cung sinh năm 1910 tại một làng ven thành phố Hà Đông xã Kiến Hưng, có làng dao kéo Đa Sỹ nổi tiếng. Lớn lên học kỹ thuật, giỏi tiếng Pháp, Nguyễn Cung rời quê ra Hà Nội làm việc trong trạm Điện đài Bạch Mai do Pháp xây từ năm 1912.
Cách mạng tháng Tám 1945 thành công, Nguyễn Cung tham gia kháng chiến với trọng trách cải tiến máy VTD thành máy phát sóng phát thanh, đặt nền móng kỹ thuật ban đầu cho Đài Phát thanh Quốc gia, chuẩn bị tung lên bầu trời Việt Nam lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình chiều 2/9.
Thời gian khẩn trương, Nguyễn Cung cùng đồng nghiệp mày mò cải tiến máy cho đến cuối tháng 8/1945 mới có được máy phát sóng ngắn có công suất 100w đến 300w. Dưới sự chỉ đạo kiên quyết của người phụ trách Đài đầu tiên Trần Lâm, Nguyễn Cung mạnh dạn cho truyền thử tiếng nói Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập chiều 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình lịch sử.
Tín hiệu nhỏ, công suất chưa đủ mạnh để làn sóng phát thanh lan tỏa nhiều nơi, nhưng những ai nghe được đều vui mừng, phấn chấn. Trong hồi ký của mình, Nguyễn Cung xúc động vô cùng vì nhiều nơi bắt được sóng phát thanh. Sau này mới biết nhờ Đài phát thanh mà cụ Tôn Đức Thắng đang bị địch giam giữ ở Côn Đảo biết được Cách mạng Tháng Tám thành công. Nghe kể lại chuyện này, đại tướng Võ Nguyên Giáp nhận xét: “Tín hiệu nhỏ nhưng tiếng vang lớn”.
Đêm 19/12/1946, toàn bộ cán bộ nhân viên Đài TNVN hành quân an toàn lên Chùa Trầm, thuộc huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà Đông (cũ) mở đầu chặng đường dài trường kỳ kháng chiến cùng dân tộc. Ở chưa ấm chỗ, Nguyễn Cung được lãnh đạo Đài tín nhiệm làm trưởng đoàn đi tìm địa điểm sơ tán mới đề phòng địch mở rộng chiến tranh, tấn công bất ngờ. Tổng biên tập Trần Lâm kém thợ kỹ thuật Nguyễn Cung 12 tuổi nên thân mật gọi bằng bác, bằng cụ.
Sau đêm 30 Tết Đinh Hợi (1947) Đài TNVN được Bác Hồ về thăm tại nơi sơ tán đầu tiên, đọc Thơ Chúc Tết đồng bào chiến sĩ cả nước cùng kiều bào, Tổng biên tập Trần Lâm nhỏ nhẹ: “Tình hình chiến sự sắp tới có thể mở rộng, cơ quan ta phải sơ tán lần nữa, bác dẫn đoàn tiền trạm tìm địa điểm mới nhé”.
Thủ trưởng nói nhỏ nhẹ, thân tình như người nhà, nhưng với người thợ kỹ thuật trải qua hai chế độ coi đó là mệnh lệnh. Ông cùng đồng nghiệp len lỏi qua bao thôn xóm, lắng nghe, tìm hiểu, xem thế trời đất, sông núi mới tìm ra Ao cá Phú Hộ ở tỉnh Phú Thọ làm nơi sơ tán thứ hai cho Đài phát thanh Quốc gia trên chặng đường “kháng chiến trường kỳ, nhất định thắng lợi” mà Bác Hồ vừa căn dặn.
Từ đó hình thành tổ công tác lưu động gồm kỹ thuật viên, biên tập viên do Nguyễn Cung dẫn đầu đi tìm nơi đứng chân mới cho Đài TNVN, tránh địch tập kích, phá hoại. 14 lần như thế suốt hơn 8 năm rời Hà Nội, nhà kỹ thuật Nguyễn Cung đã không ngơi nghỉ, vượt qua bao suối sông, núi cao, dốc đứng, bom đạn, khó khăn, thiếu thốn để tìm nơi an toàn cho làn sóng phát thanh Quốc gia, coi việc mang tiếng nói “toàn dân kháng chiến, toàn diện kháng chiến” liên tục trong mọi tình huống như Bác Hồ giao cho là nhiệm vụ trọng đại.
Nguyễn Cung nhớ như in năm 1950, mới 40 tuổi, mạnh chân khỏe tay đầy sức sống được đi phục vụ Chiến dịch Biên giới do Đại tướng Võ Nguyên Giáp chỉ huy, được cùng Bác Hồ ra trận. Nguyễn Cung chịu trách nhiệm đào tạo chiến sĩ vô tuyến điện, lập đường dây nối Bộ Tư lệnh chiến dịch với các sư đoàn, trung đoàn trên toàn mặt trận. Đi chiến dịch này ông vui mừng được gặp phóng viên Nguyễn Văn Nhất là phái viên Đài TNVN tại mặt trận. Hai ông ôm chầm nhau cùng tiếng nói “đi đâu cũng có kỹ thuật với biên tập”.
Đường lên Cao Bằng gian nan và hiểm trở, nhưng có những lúc nghỉ ngơi thư giãn. Ông viết trong hồi ký: “Một ngày nắng đẹp, cả đoàn quân ồ lên sung sướng khi được đặt chân lên quốc lộ số 3. Vậy là đã đến vùng an toàn. Tôi ngẩng đầu, trời cao xanh cùng rừng núi xanh điệp trùng.
Thật tình mấy ngày lầm lũi trong núi rừng, tôi cứ nghĩ đến bao giờ được đi trên đất bằng, không lo máy bay trên đầu, không sợ tập kích bất ngờ. Chỉ được vậy thôi là hạnh phúc lắm rồi. Lúc ấy tôi chưa dám nghĩ đến cả nhà quây quần bên mâm cơm, được nghe lũ trẻ bi bô học bài, được nhận ấm nước mới đun từ tay người vợ hiền, chung thủy, đảm đang để pha ấm chè nóng giòn…”
Ngày 7/9/1951, sau khi được bầu vào Ban chấp hành Trung ương Đảng, phụ trách công tác tư tưởng văn hóa, thay nhà sử học Trần Văn Giàu làm Giám đốc Nha Thông tin, nhà thơ Tố Hữu đến thăm Đài TNVN ở chiến khu “thủ đô gió ngàn”. Trong bài nói chuyện dài, cởi mở mà Tố Hữu nhận mình là “con dâu mới” về đang tìm hiểu, người đầu tiên nhà thơ nhắc đến và hỏi thăm là ông Nguyễn Cung.
Ông Nguyễn Thơ tốc ký: “Trong khó khăn gian khổ chúng ta có nhiều sáng kiến. Một trong những cây sáng kiến xuất sắc đó là ông Nguyễn Cung có mặt hôm nay. Từ Hà Nội lên Trầm rồi lên Phú Hộ, Tuyên Quang, Bắc Cạn đến bây giờ bài học lớn nhất là chăm sóc bảo vệ máy móc. Tôi nghĩ ông Cung, ông Kỳ ngồi nghe tôi nói chuyện mà đầu óc nghĩ về máy móc dầu mỡ. Đêm ngủ mơ màng gọi máy móc là vợ là con”. Mọi người cười ồ!
Sau này ông Trần Sinh kể lại là anh em trong cơ quan cứ trêu “Cụ Cung có vợ hai”, ông cười mà ánh mắt nghiêm nghị: “Nhà kỹ thuật thật thà nói một với một là hai, nhà thơ nghĩ nhiều thứ, mơ màng lắm”. Ông bảo ông Nguyễn Thơ đừng ghi đoạn ấy vào mà bà nhà tôi hiểu lầm. Chết người đấy.
14 lần như thế suốt hơn 8 năm rời Hà Nội, nhà kỹ thuật Nguyễn Cung đã không ngơi nghỉ, vượt qua bao suối sông, núi cao, dốc đứng, bom đạn, khó khăn, thiếu thốn để tìm nơi an toàn cho làn sóng phát thanh Quốc gia, coi việc mang tiếng nói “toàn dân kháng chiến, toàn diện kháng chiến” liên tục trong mọi tình huống như Bác Hồ giao cho là nhiệm vụ trọng đại.
Từ khóa: Nhà kỹ thuật Nguyễn Cung, Nguyễn Cung, nhà kỹ thuật Nguyễn Cung, Đài Tiếng nói Việt Nam, “người vợ thứ hai”
Thể loại: Chuyên mục VOV
Tác giả: vĩnh trà
Nguồn tin: VOVVN
Chương trình đã phát
Nghe và xem trực tuyến
