Gia tăng cơ hội từ các FTA

Quá trình thực thi hiệp định thương mại tự do (FTA) và tận dụng cơ hội các hiệp định trong thời gian qua còn chưa đồng đều giữa các địa phương và doanh nghiệp (DN). Điều này đòi hỏi cần có sự đo lường, đánh giá và những giải pháp mạnh mẽ hơn nữa từ các cơ quan quản lý thực thi FTA của Trung ương và địa phương, cũng như những đột phá trong tư duy hành động để có thể gia tăng hơn nữa cơ hội từ các FTA mang lại.

Nhìn nhận về thực trạng triển khai các FTA, bà Nguyễn Thị Lan Phương, Phó Trưởng phòng WTO và FTA, Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, đến nay Việt Nam đang thực thi 16 FTA, trong đó có 3 FTA thế hệ mới. Tuy nhiên chỉ từ khi thực hiện Hiệp định CPTPP, Việt Nam mới bắt đầu có kế hoạch thực thi FTA, có nghĩa đến thời điểm hiện nay chúng ta có 4 FTA có kế hoạch thực thi, gồm CPTPP, EVFTA, UKVFTA và RCEP.

“Các Bộ, ngành và các địa phương đã xây dựng kế hoạch hành động của mình, bám sát vào yêu cầu của Chính phủ để thực thi một cách hiệu quả và tận dụng tối đa các FTA. Tuy nhiên trong quá trình thực thi vẫn còn rất nhiều hạn chế, đơn cử như tỷ lệ tận dụng ưu đãi FTA còn khiêm tốn nên sản phẩm chủ yếu vẫn là các sản phẩm thô. Ở nhiều địa phương mặc dù sự quan tâm, hỗ trợ cho các DN tận dụng các FTA đã được cải thiện rất rõ rệt nhưng do nguồn nhân lực còn rất mỏng, chưa được đào tạo một cách bài bản về chuyên môn nên tính hiệu quả chưa cao”, bà Phương nêu.

Đánh giá về tiến trình thực hiện các hiệp định FTA ở Việt Nam, ông Nguyễn Minh Khôi, Viện Tony Blair vì sự thay đổi toàn cầu (TBI) chỉ ra, thời gian qua Chính phủ và các cơ quan Bộ, ngành cũng như các địa phương của Việt Nam đã và đang cố gắng rất nhiều và đang cải thiện theo từng theo thời gian thực hiện các FTA, từ đó mang những lợi ích cho người dân và DN.

“Trong năm 2023, mức độ tận dụng các FTA của Việt Nam chỉ vào khoảng 33%, nhưng sang năm 2024 con số này đã tăng lên trên 37%. Đánh giá sơ bộ qua những con số này đã phản ánh chiều hướng đi lên, tức là có những nỗ lực của cả cơ quan Bộ, ngành Trung ương, địa phương và các DN. Đặc biệt, việc thực hiện luật hóa nhanh các biện pháp thực thi FTA càng sâu rộng càng mang lại nhiều lợi ích cho DN và người dân”, ông Khôi nhìn nhận.

Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các FTA

Từ năm 2022, trên cơ sở các chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công Thương đã triển khai xây dựng Đề án Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các FTA (FTA Index). Hiện tại, FTA Index đang trong quá trình hoàn thiện với mục tiêu sẵn sàng công bố trong thời gian sớm nhất. Khi FTA Index hoàn thành sẽ là một công cụ giúp cho Quốc hội có thể đánh giá, giám sát kết quả và chỉ đạo công tác thực thi FTA tốt hơn. Đối với các cơ quan Trung ương sẽ giúp cho công tác quản lý tốt hơn và hỗ trợ cho các địa phương và DN một cách thiết thực hơn.

Nhận thức FTA Index là một chỉ số rất quan trọng giúp ích cho quá trình thực thi FTA, bà Nguyễn Thị Lan Phương, Phó Trưởng phòng WTO và FTA cho rằng, trong thời gian tới Bộ Công Thương sẽ phối hợp với các địa phương, DN để có những báo cáo phân tích chi tiết về những điểm mạnh, những điểm yếu để từ đó có giải pháp hỗ trợ một cách tốt nhất.

“Với những biện pháp cụ thể, quá trình thực thi sẽ hiệu quả hơn và thúc đẩy được đến mục tiêu cuối cùng là tận dụng FTA sẽ tốt hơn, thúc đẩy xuất khẩu nhiều hơn. Phía Hiệp hội ngành hàng và các DN là những thành phần thụ hưởng trực tiếp trong Bộ chỉ số, do đó cần có nhiều ý kiến hơn, bởi đó chính là những yếu tố đầu vào, giúp cho cơ quan quản lý chính sách trung ương và địa phương có những hiệu chỉnh trong hoạch định chính sách của mình và những giải pháp được tốt hơn”, bà Phương lưu ý.

Theo TS. Võ Trí Thành - Viện trưởng, Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, sự ra đời Bộ chỉ số FTA Index là rất thiết thực, sẽ bổ sung thêm cùng với các bộ chỉ số khác để đánh giá quá trình phát triển, quá trình cải cách, quá trình thích ứng, phản ứng của các bên liên quan, nhất là các DN trong bối cảnh mới là một điều rất tích cực và rất đáng khích lệ. Đây cũng là một sự chuyển biến rất căn bản trong điều hành, trong cách làm chính sách, trong các văn bản, nhất là nghị quyết của Đảng, Chính phủ khi làm cái gì cũng phải đo lường được.

“Tuy nhiên, Bộ chỉ số không phải là “liều thuốc vạn năng” để giải quyết được tất cả các vấn đề chúng ta vấp phải. Nhưng nó rất có ý nghĩa nếu chúng ta soi xét và đừng nhìn nó hời hợt, bởi Bộ chỉ số không phải chỉ là con số, đằng sau là chỗ đứng, là những chiều cạnh cụ thể các DN cần, chính quyền cần, các bên liên quan cần để hoàn thiện, để tận dụng tốt hơn FTA cho cải cách, cho xuất khẩu, cho hoạt động kinh tế đưa nước ta đi lên, đấy là một điều rất quan trọng”, TS. Võ Trí Thành khẳng định.