Tháng 8/2024, Ukraine bất ngờ mở cuộc tấn công xuyên biên giới vào Tỉnh Kursk, tận dụng đà tiến công ban đầu và lợi thế bất ngờ để giành quyền kiểm soát 1000 km2 lãnh thổ Nga. Mục đích của Ukraine khi triển khai quân tới Nga là nhằm phân tán sự chú ý và nguồn lực quân sự của Moscow khỏi mặt trận phía Đông Ukraine vốn đang căng thẳng. Tuy nhiên, toan tính này không mang lại hiệu quả như mong đợi của Kiev khi quân đội Nga vẫn tiếp tục đẩy mạnh chiến dịch tại Tỉnh Donetsk, đồng thời tiến sát cửa ngõ Pokrovsk vào cuối năm 2024. 

Trong bối cảnh Ukraine vẫn duy trì sự hiện diện ở Kursk, cùng với sức ép từ chính quyền Trump muốn nhanh chóng đạt được một thỏa thuận hòa bình bền vững, mục tiêu của chiến dịch này bắt đầu thay đổi. Việc kiểm soát Kursk dần được xem như một "con bài mặc cả" trong các cuộc đàm phán tiềm năng. Vào tháng 1/2025, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tuyên bố rằng vị trí của Ukraine tại Kursk có thể "tác động đến bất kỳ cuộc thương lượng nào trong năm tới". 

Nhà phân tích quân sự Michael Kofman thuộc Quỹ Carnegie nhận định: "Nếu Kursk là một canh bạc, thì xét về mặt chiến thuật, chiến dịch này đã thành công, dù các giai đoạn tiếp theo không diễn ra như dự kiến. Nhưng liệu nó có đạt được mục tiêu chiến lược đã đề ra hay không? Tôi hoài nghi về điều đó. Tuy nhiên, nếu xét theo một hướng khác, tình hình có thể đã tệ hơn rất nhiều so với thời điểm hiện tại”.

Lý do Ukraine thất bại ở Kursk

Nhiều tháng trước cuộc tấn công, Kiev đã gấp rút chuẩn bị cho nguy cơ Nga mở chiến dịch quân sự tại tỉnh Sumy, khu vực giáp ranh với Kursk và nằm ngoài vùng chiến sự chính ở Ukraine. Điều này cho phép Ukraine che giấu việc triển khai quân và thiết bị ở khu vực biên giới dưới vỏ bọc của các biện pháp phòng thủ.

Binh sĩ Oleksii, thuộc Lữ đoàn tấn công đường không tinh nhuệ số 80, cho biết anh đã dẫn quân rà phá bom mìn dọc biên giới để chuẩn bị bố trí pháo binh trong nhiều tuần trước cuộc tấn công. Theo lời Oleksii, lữ đoàn đã vượt qua biên giới vào rạng sáng ngày 6/8, ngay sau khi các đợt tập kích bằng vũ khí tầm xa với sự yểm trợ của không quân được tiến hành.

Tuy nhiên, ngay cả trước khi chiến dịch bắt đầu, một số binh sĩ đã tỏ ra hoài nghi về kết quả của chiến dịch này. Oleksii kể lại rằng tại một tiểu đoàn trong đơn vị của anh, hơn một nửa số quân nhân từ chối tuân lệnh, đặt câu hỏi tại sao họ phải xâm nhập vào Nga trong khi các mặt trận khác đang bị đe dọa. Những người lính này trước đó đã trải qua hơn một năm chiến đấu bảo vệ Chasiv Yar ở phía Đông Donetsk – một trong những điểm nóng nhất trên tiền tuyến.

Lực lượng Ukraine mở đợt tấn công từ nhiều hướng, trong đó hai mũi nhọn chính do Lữ đoàn tấn công đường không số 80 và số 82 đảm nhận, tiến về Sudzha. Yaroslav, một quân nhân thuộc nhóm trinh sát và phá hoại của lực lượng đặc nhiệm Ukraine, cho biết đơn vị của anh có nhiệm vụ tiếp cận thành phố Kursk, nằm ở phía Đông Bắc Sudzha.

"Đó là một động thái nghi binh”, Yaroslav chia sẻ với Kyiv Independent. Đơn vị của anh bị rút khỏi chiến dịch vào tháng 2/2025. Theo Yaroslav, chiến dịch này thất bại vì một lý do đơn giản: Lực lượng Vũ trang Ukraine chỉ có một tuyến đường duy nhất để vận chuyển toàn bộ nhu yếu phẩm cho các đơn vị tham chiến, ám chỉ đến tuyến tiếp tế duy nhất từ tỉnh Sumy đến Sudzha.

Mặc dù tình hình hậu cần gặp nhiều hạn chế nhưng các đơn vị Ukraine vẫn tiếp tục mở rộng phạm vi hoạt động. Theo Yaroslav, nhóm của anh đã tiến hành các cuộc phục kích, phá hoại và rà phá bom mìn khi chiến dịch mở ra nhiều khả năng mới.

Vào tháng 8/2024, Ukraine tiến sát đến thị trấn Korenevo - một bước tiến được cho là sẽ giúp bảo vệ mặt trận Kursk hiệu quả hơn. Thị trấn Korenevo, nằm dọc theo một con sông cắt qua khu vực, cũng là một ngã tư giao thông quan trọng và chỉ cách biên giới Ukraine khoảng 20 km về phía Bắc.

Tuy nhiên, lực lượng Ukraine không thể duy trì đà tiến lâu dài. Một phi công điều khiển máy bay không người lái FPV có biệt danh Crimea cho biết Lữ đoàn 82 của anh không đủ quân số để tiến xa hơn vài con phố trong thị trấn mà họ đã đạt được đột phá ban đầu.

Ngoài ra, theo những binh sĩ trực tiếp tham chiến, việc thiếu sự phối hợp giữa các đơn vị khiến họ gặp khó khăn trong việc xác định những khu vực đủ an toàn để tiến quân. Bên cạnh đó, hệ thống liên lạc trên chiến trường cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng do mạng lưới tình báo chủ chốt Starlink không hoạt động tại Nga.

Nhà phân tích quân sự Michael Kofman nhận định: "Kursk không phải là một khu vực dễ tác chiến. Địa hình khác lạ, cộng với đường dây liên lạc không ổn định ngay từ đầu khiến thế trận chiến đấu trở nên bất lợi đối với Ukraine."

Nga phản công mạnh mẽ

Đến giữa tháng 9/2024, Nga đã tập hợp đủ lực lượng để tiến hành phản công nhằm giành lại lãnh thổ. Tuy nhiên, Moscow vẫn ưu tiên các chiến dịch quân sự tại Donetsk Oblast, nơi quân đội Nga đang giành được lợi thế gần thành phố Pokrovsk. Kiev kỳ vọng rằng áp lực dọc chiến tuyến sẽ giảm bớt nếu Nga phải tái triển khai quân tới Kursk. Tuy vậy, giới quan sát cho rằng, phần lớn lực lượng Nga được huy động từ các mặt trận dự bị và ít quan trọng hơn, chẳng hạn như Zaporizhzhia Oblast. 

Tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố rằng Nga đã điều động hơn 60.000 quân đến Kursk Oblast để đối phó với cuộc tấn công của Ukraine, qua đó giúp Kiev đạt được một trong những mục tiêu của chiến dịch: kéo giãn lực lượng Nga khỏi các điểm nóng giao tranh. Ukraine cũng tuyên bố đã kiểm soát khoảng 100 khu định cư của Nga.

Tuy nhiên, thay vì làm suy yếu Nga, cuộc tấn công này lại tạo điều kiện để Moscow đẩy nhanh các chiến dịch ở mặt trận phía Đông, khi một số đơn vị tinh nhuệ và giàu kinh nghiệm nhất của Ukraine bị rút khỏi Donetsk. Từng đợt tấn công liên tiếp, quân đội Nga liên tục gây sức ép nhằm buộc Ukraine rời khỏi Kursk.

Bên cạnh đó, Nga đã thay đổi tần số điều khiển máy bay không người lái và sử dụng công nghệ sợi quang, khiến hệ thống gây nhiễu của Ukraine mất tác dụng, làm cho việc tiếp tế hậu cần trở nên khó khăn hơn. 

Nga cũng nhận thức rõ điểm yếu hậu cần của Ukraine - tuyến đường tiếp tế “huyết mạch” nối Sumy với Sudzha.

"Họ biết rõ cần phải tập trung tấn công vào đâu để cắt đứt tuyến đường này và theo thời gian, họ đã làm được điều đó”, ông Jakub Janovsky, nhà phân tích quân sự tại Dự án OSINT Oryx (trụ sở tại Prague) cho biết.

Tình trạng hậu cần ngày càng tồi tệ khiến Ukraine phải trả giá đắt để duy trì chiến dịch, biến một cuộc tấn công chớp nhoáng thành một cuộc chiến tiêu hao kéo dài hàng tháng.

"Nga nhận ra rằng họ có thể phong tỏa tuyến tiếp tế bằng máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất FPV và liên tục thu hẹp khu vực kiểm soát của chúng tôi, cắt đứt các tuyến đường và triển khai thêm lực lượng cùng UAV tấn công”, Yaroslav, một thành viên Lực lượng Đặc nhiệm Ukraine, chia sẻ về các cuộc giao tranh vào giữa mùa đông năm ngoái.

Ở hướng bắc Kursk, Nga điều động tới hai lữ đoàn để gia tăng áp lực lên quân đội Ukraine, mặc dù theo ông Yaroslav, chỉ một lữ đoàn cũng đã đủ để duy trì chiến dịch. 

Dù vậy, quân số áp đảo vẫn mang lại lợi thế cho Nga, cùng với sự hỗ trợ của lực lượng Triều Tiên được triển khai chiến đấu ở hai bên sườn Kursk và các khu vực gần biên giới Ukraine. Ban đầu, lực lượng này dễ bị tổn thất trước các cuộc tấn công bằng UAV nhưng dần dần, họ đã thích nghi và trở nên thành thạo trong việc bắn hạ các mục tiêu trên không, theo lời kể của nhiều binh sĩ Ukraine. 

Cái kết không thể tránh khỏi

Chuyên gia Kofman nhận định, trước tình hình ngày càng bất lợi ở vùng biên giới, việc quân đội Ukraine phải rút lui là chuyện “một sớm một chiều”.

"Lực lượng Nga liên tục siết chặt vòng vây, sau đó triển khai máy bay không người lái cáp quang, và cuối cùng, họ đã có thể chặn đứng các tuyến đường tiếp tế. Rốt cuộc, quân đội Ukraine không còn đủ nguồn lực hậu cần để duy trì chiến dịch và buộc phải rút lui”, ông Koftman nhấn mạnh.

Yaroslav, thành viên Lực lượng Đặc nhiệm Ukraine, cho biết khả năng chiến đấu và kinh nghiệm của các đơn vị Ukraine ở Kursk đã suy giảm theo thời gian. Điều này buộc các đơn vị tấn công tinh nhuệ, như Lữ đoàn Dù 80 và 82, phải từ bỏ vai trò đột kích để trở thành bộ binh phòng thủ. 

Những lữ đoàn tinh nhuệ từng thể hiện xuất sắc trong các chiến dịch tại Donetsk, Kharkov và Zaporizhzhia cũng dần rơi vào thế yếu trên chiến trường Kharkov. Theo các chuyên gia quân sự, nếu Ukraine tổ chức rút lui sớm hơn ít nhất một tháng, tổn thất về vũ khí, đặc biệt là các khí tài đắt đỏ do Mỹ viện trợ, có thể đã giảm đáng kể. 

Dữ liệu từ Oryx, đơn vị theo dõi tổn thất quân sự thông qua nguồn tin mở, cho thấy từ cuối tháng 2/2025 đến giữa tháng 3/2025, Ukraine mất 122 phương tiện, trong khi Nga chỉ mất 51 phương tiện, chủ yếu là xe bọc thép, xe cơ động bộ binh, pháo tự hành và xe tăng. Tổng thiệt hại về trang bị trong chiến dịch Kursk được ước tính vào khoảng 790 phương tiện của Ukraine so với 740 của Nga. 

"Từ khoảng đầu tháng /2025, việc Ukraine ở lại Kursk không còn khả thi nữa", chuyên gia Janovsky của Oryx cho biết, đồng thời gọi việc kéo dài thời gian bám trụ lại Kursk là "một quyết định chính trị thiển cận".

Nga tuyên bố không chấp nhận đề xuất của Mỹ về chấm dứt xung đột tại Ukraine

VOV.VN - Thứ trưởng Ngoại giao Sergei Ryabkov ngày 1/4 tuyên bố, Nga không thể chấp nhận các đề xuất của Mỹ về việc chấm dứt xung đột ở Ukraine theo dạng thức mà Washington đưa ra vì chúng không giải quyết được các vấn đề mà Moscow coi là nguyên nhân gốc rễ của xung đột.