Talk show có chủ đề "Cân bằng tâm lý, giảm stress trong mùa dịch" do Công đoàn Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội thực hiện chiều 11/9 không chỉ  nhận được sự tham gia, hưởng ứng và chia sẻ của đông đảo cán bộ, giảng viên sinh viên trong trường mà còn nhận được nhiều câu hỏi của các phụ huynh, học sinh và nhiều người dân ở các tỉnh thành trong cả nước. Với sự chia sẻ của 3 diễn giả là 3 giảng viên công tác tại Khoa tâm lý học trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội, nhiều vấn đề về tâm lý trong mùa dịch và các giải pháp ổn định tâm lý để vượt qua thời điểm khó khăn này đã được đưa ra bàn luận.

TS. Trần Thu Hương, Khoa Tâm lý học, Đại học KHXH&NV, ĐHQG Hà Nội chia sẻ các vấn đề cá nhân trong mùa dịch Covid-19 và tự chăm sóc bản thân để cân bằng tâm lý.

Câu chuyện của TS Trần Thu Hương bắt đầu từ năm 2020 khi dịch Covid-19 làm gián đoạn cuộc sống thường nhật và dịch bệnh kéo dài sẽ làm dấy lên nỗi căng thẳng, sợ hãi, lo lắng về những mất mát cả về sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần. Cô đơn, hoang mang, hoài nghi về mọi thứ là vấn đề tâm lý cá nhân xuất hiện ngay khi con người phải đối diện với những áp lực đến từ công việc, gia đình hay các mối quan hệ xã hội nói chung. Dịch bệnh với những yếu tố khó lường, đe dọa tới sức khỏe, tính mạng, sinh kế và vì thế việc xuất hiện các cảm xúc tiêu cực này là đương nhiên. Cô đơn, hoảng hốt, bất an phá hủy sức mạnh nội tại của từng cá nhân, nó ảnh hưởng ngay lập tức đến các mối quan hệ gia đình, xã hội và công việc mà cá nhân đang sở hữu. 

Thực tế hiện nay trong thời gian giãn cách, con người có thể tự phá vỡ hầu hết các giới hạn, các thói quen thường nhật của mình, lúc bận rộn thì ước có những ngày được tự do muốn làm gì thì làm, giờ được “tự do trong giới hạn” thì lại thấy áp lực và chợt nhận ra sự “được – mất” trong cái tự do mà trước đây đã từng mong chờ. Với một người trưởng thành, công việc, gia đình và tương tác xã hội là ba đích đến có tầm ảnh hưởng sống còn với họ. Giãn cách làm gián đoạn, ngắt con người khỏi các tương tác xã hội, tạo ra những “khoảng lặng trong các mối quan hệ”. Những khoảng lặng này có thể xuất hiện ngay cả trong những mối quan hệ thân thiết nhất, trong khoảng lặng ấy, bạn cảm thấy mọi thứ chậm lại, tẻ nhạt, chán chường... Nhưng nếu tận dụng nó để suy ngẫm: cùng một vấn đề xảy ra, cách tiếp cận tích cực sẽ đưa đến hành động và thái độ lạc quan, mang lại sự bình yên cho tâm hồn,  vượt lên chính mình, vượt qua nghịch cảnh, vượt qua thách thức không mời mà đến. Tin chính mình, nhẫn nại, yêu thương, tôn trọng và biết ơn mọi thứ thuộc về mình, mọi thứ mình đang có, luôn tươi vui lạc quan tận hưởng từng phút giây được sống.

Những ngày này chỉ cần khỏe, “sống sót” đã là may mắn và tuyệt vời hơn nếu chúng ta vẫn có một công việc để làm, có gia đình, người thân để yêu thương thì đó là trạng thái tâm lý bình thường mới - Chúng ta đang rất hạnh phúc hơn nhiều người, cần nâng niu và trân quý.

 PGS. TS. Bùi Thị Hồng Thái, Khoa Tâm lý học, Đại học KHXH&NV, ĐHQG Hà Nội chia sẻ chủ đề "Dịch Covid và những thách thức/cơ hội đặt ra cho các mối liên hệ gia đình"

Các yếu tố gây căng thẳng lớn từ bên ngoài như thiên tai hoặc đại dịch không chỉ tác động đến tâm lý của mỗi cá nhân, làm gia tăng nguy cơ đối với các rối loạn sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu, căng thẳng mà còn có thể tác động đến những mối quan hệ mật thiết như vợ - chồng, cha mẹ - con cái. Bối cảnh dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp tạo ra sự thay đổi nhanh chóng trong cuộc sống: người lớn bị mất việc hoặc làm việc tại nhà, trẻ em chuyển sang hình thức học online, những tương tác trực tiếp với người ngoài bị hạn chế, thậm chí là bị cấm, nỗi lo lắng và cảm nhận không kiểm soát được cuộc sống gia tăng. Điều này đặt ra câu hỏi về những tác động của đại dịch đến các mối quan hệ trong gia đình.

Giãn cách xã hội, thay đổi về hình thức làm việc và học tập có thể tác động đến các mối quan hệ gia đình theo cả hai chiều hướng là tiêu cực và tích cực. Những tác động tiêu cực có thể thấy: cả cha mẹ và con cái đều có thể trải nghiệm cảm giác mất sự riêng tư do sự hiện diện thường trực của các thành viên khác trong gia đình. Ngay cả khi không có vấn đề về kinh tế thì vợ chồng cũng có thể căng thẳng, mâu thuẫn trong việc chia sẻ trách nhiệm gia đình, thậm chí trong việc chấp nhận những thói quen của đối phương mà vốn ngày thường ít thời gian gần nhau, vợ chồng có thể không thấy đó là vấn đề gây khó chịu. Cha mẹ có thể cảm thấy mất cân bằng giữa việc chăm sóc con cái, việc học tập của con và công việc của bản thân; cha mẹ có thể khó khăn trong quản lý cảm xúc của bản thân và của con cái. Làm việc ở nhà khiến cha mẹ gần con nhiều hơn và có thể đặt ra những kỳ vọng, yêu cầu về học tập mà con có thể khó lòng đáp ứng được; gia tăng nguy cơ về bạo lực gia đình (cả tinh thần và thể chất).

Đại dịch, ở một khía cạnh khác, giúp cho mỗi cá nhân và gia đình có cơ hội sống chậm, tận hưởng cuộc sống hướng vào nội tâm, do đó, nó cũng có thể tác động đến các mối quan hệ gia đình theo chiều tích cực:   làm việc ở nhà, ít tương tác bên ngoài và sống chậm giúp các cặp vợ-chồng, các bậc cha mẹ có cơ hội suy ngẫm và đánh giá lại các mối ưu tiên trong cuộc sống, công việc, sự nghiệp, và các mối quan hệ; điều này có thể thúc đẩy sự quan tâm, việc thể hiện tình cảm, sự chia sẻ các trách nhiệm chung với các thành viên trong gia đình. Nhận ra rằng những thứ vốn được coi là “hiển nhiên” trong điều kiện bình thường đã trở thành “niềm mơ ước” trong hoàn cảnh dịch bệnh làm gia tăng sự chấp nhận, lòng vị tha, trân quý những điều bình thường trong cuộc sống, chấp nhận cuộc sống đơn giản, có điều kiện để thực hiện các hoạt động thể chất, tăng cường sức khỏe, hoặc đơn giản là được ngủ nhiều hơn.

Khi hoàn cảnh thay đổi, con người cần thay đổi về suy nghĩ, cảm xúc, hành động để có thể vững vàng trước những biến cố không mong muốn. Nếu ta không kiểm soát được những thứ bên ngoài, thì điều may mắn là chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát bản thân mình và tăng cường sự hài lòng trong các mối quan hệ gia đình thông qua các hoạt động: Thiết lập những thói quen mới lành mạnh và mang tính hỗ trợ lẫn nhau: cùng chia sẻ thời gian làm các công việc chung (cùng đọc sách, cùng chia sẻ các công việc gia đình) hoặc những cách thức cho phép cha mẹ đồng hành cùng nhau (ngồi cùng nhau khi làm việc) và đồng hành cùng con (ngồi cùng con, cha mẹ làm công việc của cha mẹ trong khi con học tập).

Tăng cường sự yêu thương và quan tâm qua những hoạt động như thực hành những điều biết ơn trong cuộc sống. Đó không phải là thứ gì quá xa vời, mà sự biết ơn khi mỗi ngày vẫn có người thân yêu bên cạnh, được bình an ở nhà, được liên lạc (dù qua điện thoại) với họ hàng, bạn bè. Xây dựng thái độ tích cực với vợ/chồng và với con: vợ chồng chấp nhận sự khác biệt của nhau, cùng đồng hành, sẻ chia với nhau hơn là cố gắng thay đổi nhau; hướng tới sự tha thứ và trò chuyện trực tiếp về hành vi không mong muốn của đối tác hơn là chỉ trích và quy kết đó là bản chất của họ; cha mẹ giao tiếp với con trong sự tôn trọng và thống nhất.

Từ góc độ của người làm tham vấn, TS Bùi Thị Hồng Thái cho rằng, không có công thức chung nào cho từng cá nhân, từng gia đình cụ thể. Mỗi đặc điểm như cấu trúc gia đình, các điều kiện kinh tế xã hội, tính chất mối quan hệ vợ-chồng, cha mẹ-con cái trước dịch đều có thể trở thành yếu tố nguy cơ hoặc yếu tố bảo vệ các mối quan hệ gia đình trước những biến cố trong cuộc sống. Do đó, nếu đã cố gắng áp dụng các cách thức khác nhau mà người trong cuộc vẫn cảm thấy bế tắc, khó chịu, không cảm nhận được niềm hạnh phúc trong cuộc sống, hãy nghĩ đến việc tìm kiếm sự trợ giúp của các chuyên gia tâm lý. Việc có người đồng hành, lắng nghe và giúp bạn khám phá bản thân là điều hữu ích trong tiến trình bạn giảm thiểu những căng thẳng và ra được các quyết định lành mạnh, hiện hữu trong đời sống.

TS. Trương Quang Lâm, Khoa Tâm lý học, Đại học KHXH&NV, ĐHQG Hà Nội chia sẻ sự gắn bó trong mối quan hệ cha mẹ - con và cảm nhận hạnh phúc của trẻ. Sự gắn bó thường mang nghĩa tích cực, hàm ý rằng cá nhân nhận được sự an toàn trong các mối quan hệ sẽ có cảm nhận tin tưởng, yêu thương nhiều hơn, bình ổn cảm xúc và ứng phó với tình huống khó khăn tốt hơn. 

Những hoạt động tương tác giữa cha mẹ và con: nấu ăn, dọn dẹp nhà cửa, đọc sách, chơi trò chơi…  giúp củng cố sự gắn bó cảm xúc giữa cha mẹ và con. Trẻ hạnh phúc khi cha mẹ hạnh phúc. Bản thân cha mẹ cũng cần cân bằng cảm xúc, cần có những cảm xúc tích cực bởi cha mẹ cũng chịu những tác động tiêu cực do dịch bệnh, áp lực tài chính, áp lực về công việc, bị bó hẹp các hoạt động...TS Trương Quang Lâm nhấn mạnh, điều quan trọng là cha mẹ phải nhận ra điều này, vì đại dịch là điều bất khả kháng và điều chỉnh nhận thức là nhận ra những điều có giá trị cho bản thân và cho con cái.