Chuyến thăm chính thức đầu tiên của Tổng thống lâm thời Syria Ahmad al-Sharaa tới Moscow đầu tháng 10/2025 đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong quan hệ giữa hai nước, cũng như sự thích ứng linh hoạt của Nga trước biến động chính trị lớn tại Trung Đông.

Đây là lần đầu tiên Nga tiếp đón một nhà lãnh đạo Syria kể từ tháng 12/2024 – thời điểm chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad sụp đổ và quyền lãnh đạo đất nước được chuyển giao cho ông al-Sharaa.

Cuộc hội đàm kín giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và ông al-Sharaa tại Điện Kremlin kéo dài hơn hai tiếng rưỡi. Hai bên thảo luận về quan hệ song phương, triển vọng hợp tác kinh tế – nhân đạo và tình hình Trung Đông. Một nội dung quan trọng trong chương trình nghị sự là tương lai của các căn cứ quân sự Nga tại Tartus và Hmeimim – vốn có vai trò chiến lược đối với Moscow.

Bất chấp những nhận định bi quan của một số nhà phân tích phương Tây về “thất bại cuối cùng” của Nga tại Syria sau biến cố năm 2024, thực tế đang cho thấy điều ngược lại. Tổng thống al-Sharaa không chỉ duy trì mà còn tái khẳng định tầm quan trọng chiến lược của quan hệ Nga-Syria. Đối mặt với nhiều sức ép trong và ngoài nước, lãnh đạo mới của Syria lựa chọn tiếp tục duy trì các thỏa thuận hiện có với Nga, theo đuổi cách tiếp cận thực dụng nhằm tranh thủ hỗ trợ của Moscow trong tái thiết đất nước, đảm bảo an ninh và hòa giải nội bộ.

Nga duy trì ảnh hưởng bằng ngoại giao linh hoạt

Theo giới quan sát, việc Moscow duy trì quan hệ với chính quyền mới ở Damascus thể hiện chiến lược dài hạn của Nga tại Trung Đông. Syria có vị trí chiến lược trên bờ Đông Địa Trung Hải, cho phép Nga duy trì khả năng hiện diện quân sự và mở rộng tầm ảnh hưởng tới khu vực Trung Đông, châu Phi và sườn phía Nam của NATO. Trong bối cảnh xung đột Ukraine vẫn tiếp diễn, tuyến hậu cần qua Địa Trung Hải càng trở nên quan trọng với Moscow.

Một số phân tích của phương Tây cho rằng Nga đang “tái định hình” ảnh hưởng tại Syria bằng cách đưa ra các thỏa thuận hợp tác không ràng buộc, từ viện trợ nhân đạo tới hợp tác năng lượng, nhằm giữ Damascus trong quỹ đạo chiến lược của mình. Các căn cứ quân sự ở Tartus và Hmeimim, vốn được duy trì sau khi chính quyền Assad sụp đổ, có thể được Nga điều chỉnh chức năng – không chỉ phục vụ quân sự mà còn làm trung tâm hậu cần cho các hoạt động nhân đạo ở châu Phi.

Tổng thống lâm thời al-Sharaa được cho là đã đạt được thỏa thuận ngầm với Nga ngay trong giai đoạn chuyển giao quyền lực. Theo tiết lộ trong một cuộc phỏng vấn gần đây, lực lượng của ông đã tránh tấn công căn cứ không quân Khmeimim khi giành lại quyền kiểm soát Damascus, đổi lại Moscow giữ thái độ trung lập và sẵn sàng hợp tác với chính quyền mới. Điều này giúp Nga tiếp tục duy trì đòn bẩy ảnh hưởng quan trọng tại Syria.

Các nhà phân tích cho rằng sự hiện diện của Nga tại Syria giờ đây mang tính thận trọng hơn, song lại bền vững hơn. Moscow duy trì kênh liên hệ với nhiều bên – từ lực lượng Dân chủ Syria (SDF), người Alawite cho tới cộng đồng Druze – giúp Nga có khả năng cân bằng giữa các phe phái và ngăn Syria hình thành khối quyền lực đối trọng. Cách tiếp cận trên giúp Nga duy trì vai trò như một trong các bên điều phối ảnh hưởng và cân bằng lợi ích giữa các lực lượng trong khu vực.

3 trụ cột hợp tác giữa Nga và Syria

Sau cuộc gặp ở Moscow, hai bên nhất trí sớm tổ chức kỳ họp của Ủy ban liên chính phủ về hợp tác thương mại – kinh tế. Phó Thủ tướng Nga Alexander Novak xác nhận kim ngạch thương mại song phương những năm gần đây chỉ đạt khoảng 650 triệu – 1 tỷ USD do xung đột và cấm vận, song cả hai đều mong muốn khôi phục và mở rộng quy mô hợp tác.

Nga cam kết tiếp tục các dự án dầu khí tại Syria, bao gồm phát triển các mỏ mới và khôi phục cơ sở bị hư hại. Ngoài năng lượng, Moscow cũng bày tỏ quan tâm đến hiện đại hóa hạ tầng giao thông, khôi phục hệ thống năng lượng quốc gia bằng công nghệ và thiết bị Nga. Hiện Nga có khoảng 40 dự án đầu tư tại Syria, tập trung ở các lĩnh vực then chốt như năng lượng, giao thông, xây dựng nhà ở và công nghiệp.

Trước chuyến thăm của Tổng thống al-Sharaa, Phó Thủ tướng Nga Alexander Novak đã dẫn đầu một phái đoàn tới Syria vào tháng 9, đề xuất viện trợ và hợp tác năng lượng. Chính phủ Syria khi đó cũng mời các tập đoàn Nga, trong đó có Tatneft – công ty dầu khí lớn thứ năm của Nga – quay lại hoạt động. Nga hiện là nhà cung cấp dầu chính cho Syria và cũng đảm nhiệm việc in tiền cho nước này, trong khi đại sứ quán Nga tại Damascus vẫn duy trì hoạt động bình thường.

Giới phân tích nhận định Nga đang tận dụng việc Syria nới lỏng các hạn chế tài chính để thắt chặt quan hệ kinh tế thông qua các kênh doanh nghiệp trung gian. Điều này giúp Moscow củng cố chỗ đứng lâu dài, dù chịu áp lực từ cấm vận phương Tây.

Hợp tác nhân đạo tiếp tục là trụ cột trong quan hệ hai nước. Trong cuộc hội đàm, phái đoàn Syria bày tỏ nhu cầu về lúa mì, thực phẩm và thuốc men. Tổng thống Putin khẳng định Nga sẽ tiếp tục hỗ trợ cải thiện điều kiện kinh tế – xã hội tại Syria và duy trì viện trợ nhân đạo.

Sau khi quyền lực được chuyển giao vào tháng 12/2024, hoạt động giao hàng lúa mì của Nga từng tạm ngừng, nhưng đã được nối lại từ tháng 4/2025 với lô hàng đầu tiên gồm 6.600 tấn cập cảng Latakia. Nga hiện là nguồn cung cấp lúa mì chủ lực, góp phần giúp Syria vượt qua khủng hoảng lương thực nghiêm trọng nhất trong 36 năm do hạn hán khiến sản lượng giảm 40%.

Song song với tái thiết, Syria vẫn phụ thuộc nhiều vào Nga trong vấn đề an ninh quốc gia, đặc biệt khi Israel đẩy mạnh các chiến dịch quân sự. Từ đầu năm 2025, Không quân Israel đã tiến hành hơn 300 cuộc không kích vào các mục tiêu quân sự của Syria.

Tháng 7/2025, Israel hai lần tấn công trụ sở Bộ Tổng tham mưu Quân đội Syria và Dinh Tổng thống ở Damascus. Trong bối cảnh đó, việc duy trì hiện diện quân sự của Nga tại Tartus và Hmeimim trở thành yếu tố then chốt giúp Syria bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ.

Nga tiếp tục hỗ trợ đào tạo và hiện đại hóa quân đội Syria. Trong giai đoạn trước đây, chính Moscow đã góp phần tái tổ chức lực lượng, huấn luyện và trang bị cho các đơn vị chủ lực như Quân đoàn 4, Quân đoàn 5 và lực lượng “Hổ Syria”. Các cố vấn quân sự Nga cũng đóng vai trò quan trọng trong nâng cao năng lực tác chiến độc lập của quân đội Syria.

Tầm nhìn chiến lược của Nga ở Trung Đông

Chuyến thăm Moscow của Tổng thống al-Sharaa góp phần bác bỏ nhận định về khả năng suy giảm ảnh hưởng của Nga tại Trung Đông sau khi chính quyền Assad sụp đổ. Những thỏa thuận song phương trong lĩnh vực an ninh, kinh tế và hỗ trợ nhân đạo cho thấy Damascus tiếp tục xem Moscow là một trong những đối tác chiến lược quan trọng trong tiến trình ổn định và tái thiết quốc gia.

Đối với Syria, việc duy trì hợp tác với Nga phản ánh cách tiếp cận cân bằng trong chính sách đối ngoại, nhằm tranh thủ hỗ trợ quốc tế phục vụ tái thiết trong bối cảnh nguồn lực trong nước còn hạn chế và môi trường an ninh khu vực phức tạp.

Theo một số phân tích từ phương Tây, quá trình Nga củng cố lại hiện diện tại Syria đang diễn ra từng bước và có tính dài hạn. Trong bối cảnh các nước phương Tây tập trung ưu tiên nguồn lực cho các khu vực khác, cánh cửa can dự sâu hơn vào tiến trình chuyển đổi hậu xung đột ở Syria có thể đang thu hẹp.

Từ góc độ chiến lược, Syria tiếp tục giữ vai trò đặc biệt trong tính toán khu vực của Nga. Việc duy trì sự hiện diện quân sự và quan hệ đối tác với nhiều lực lượng chính trị - xã hội tại Syria giúp Moscow bảo lưu vị thế có ảnh hưởng tại một khu vực trọng yếu, nơi giao cắt giữa Trung Đông, châu Phi và sườn phía Nam của NATO. Đây cũng là cơ sở để Nga tiếp tục thúc đẩy đối thoại khu vực, đồng thời duy trì vai trò cân bằng giữa các bên liên quan.

Trong bối cảnh khu vực tiếp tục biến động, giới phân tích nhận định vai trò của Nga tại Syria sẽ còn được duy trì, dựa trên sự kết hợp giữa hợp tác an ninh, hỗ trợ kinh tế và tiếp xúc ngoại giao với nhiều chủ thể khác nhau trong nội bộ Syria và khu vực.

Tổng thống Syria thăm Nga

VOV.VN - Ngày 15/10, Tổng thống lâm thời Syria Ahmed al-Sharaa lên đường thăm Nga. Đây là chuyến thăm đầu tiên của lãnh đạo Chính quyền Syria tới Nga kể từ khi Chính quyền Tổng thống Bashar Al Assad bị lật đổ hồi tháng 12/2024.