Một độc giả của Báo Điện tử VOV nêu câu hỏi: "Nhà tôi có mảnh đất rộng 500m2, sổ đỏ đứng tên bố tôi. Bố mẹ tôi có 2 người con, mẹ đã mất từ năm 1999, bố tôi mất năm 2019. Trước khi mất, bố tôi không để lại di chúc. Hiện nay 2 anh em tôi muốn làm thủ tục phân chia di sản thừa kế đất đai nhưng khi làm thủ tục thì phát hiện sổ đỏ đã bị mất. Trong trường hợp này, 2 anh em tôi cần phải làm gì để có thể phân chia di sản thừa kế mà bố mẹ tôi để lại?

Đối với câu hỏi của bạn, Công ty Luật TNHH XTVN (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội) tư vấn như sau:

Do bố bạn mất không để lại di chúc nên mảnh đất sẽ được chia theo pháp luật (theo điểm a, khoản 1, Điều 650 Bộ luật dân sự 2015).

Người thừa kế cần được công nhận là người sử dụng đất đối với thửa đất này (nói cách khác là xác lập quyền tài sản đối với di sản thừa kế) tức là quyền sử dụng đất đối với thửa đất bằng việc khai nhận di sản thừa kế (quy định tại Điều 58 Luật Công chứng năm 2014) hoặc thỏa thuận phân chia di sản thừa kế (Điều 57 Luật Công chứng năm 2014). Theo đó, những người thừa kế theo pháp luật có thể tiến hành thực hiện việc nhận thừa kế thông qua Văn bản khai nhận di sản thừa kế hoặc Văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế. Cụ thể:

- Văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế: Những người thừa kế theo pháp luật có quyền yêu cầu công chứng văn bản thỏa thuận này. Người thừa kế có thể thực hiện quyền tặng cho toàn bộ hoặc một phần di sản mà mình được hưởng cho người thừa kế khác 

- Văn bản khai nhận di sản thừa kế: Người duy nhất được hưởng di sản theo pháp luật hay những người cùng được hưởng di sản theo pháp luật nhưng thỏa thuận không phân chia di sản đó có quyền yêu cầu công chứng Văn bản khai nhận di sản.

Như vậy, để nhận thừa kế theo pháp luật, người được hưởng phải thực hiện thủ tục công chứng một trong hai loại văn bản trên.

Trình tự, thủ tục khai nhận di sản thừa kế trong trường hợp mất sổ đỏ:

Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ

- Người thừa kế cần yêu cầu UBND cấp xã (văn phòng đăng ký nhà đất) xác nhận về việc sở hữu quyền sử dụng đất đối với mảnh đất để văn phòng công chứng có cơ sở làm thủ tục khai nhận di sản thừa kế.

- Nộp bộ hồ sơ yêu cầu công chứng tới bất kỳ văn phòng công chứng nào trên địa bàn tỉnh, thành phố nơi có đất. Hồ sơ phải đầy đủ các giấy tờ tài liệu, bao gồm:

Phiếu yêu cầu công chứng;

Giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người để lại di sản và người yêu cầu công chứng;

Giấy chứng tử hoặc giấy tờ khác chứng minh người để lại di sản đã chết…;

Dự thảo Văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế hoặc Văn bản khai nhận di sản thừa kế (nếu có);

Các giấy tờ nhân thân như chứng minh nhân dân, căn cước công dân hoặc hộ chiếu hoặc sổ hộ khẩu, sổ tạm trú… của Người thừa kế;

Giấy tờ xác nhận của UBND cấp xã về việc sở hữu mảnh đất.

Bước 2: Tiến hành thủ tục công chứng Văn bản khai nhận di sản

Sau khi đã nộp đầy đủ giấy tờ, hồ sơ, Công chứng viên sẽ kiểm tra, xem xét:

- Nếu hồ sơ đầy đủ: Công chứng viên phải tiếp nhận, thụ lý và ghi vào sổ công chứng.

- Nếu hồ sơ chưa đầy đủ: Công chứng viên tiến hành hướng dẫn và yêu cầu bổ sung vào hồ sơ.

- Nếu hồ sơ không có cơ sở để giải quyết: Công chứng viên trực tiếp giải thích lý do và từ chối tiếp nhận hồ sơ.

Bước 3: Niêm yết việc thụ lý Văn bản khai nhận di sản

Sau khi hồ sơ được tiếp nhận sẽ thực hiện niêm yết công khai 15 ngày tại trụ sở của UBND cấp xã, phường, thị trấn nơi có bất động sản và nơi thường trú cuối cùng của người để lại di sản, trường hợp nếu không xác định được nơi thường trú cuối cùng thì việc niêm yết tiến hành tại nơi tạm trú có thời hạn cuối cùng của người đó. 

Sau thời gian niêm yết (15 ngày), UBND cấp xã có trách nhiệm xác nhận việc niêm yết.

Bước 4: Ký chứng nhận và trả kết quả cho người thừa kế

Sau khi nhận hồ sơ được niêm yết mà không có khiếu nại, tố cáo thì tổ chức hành nghề công chứng thực hiện giải quyết hồ sơ như sau:

- Nếu đã có dự thảo Văn bản khai nhận: Công chứng viên tiến hành kiểm tra các nội dung trong văn bản bảo đảm không có những điều khoản vi phạm pháp luật, trái đạo đức xã hội…

- Nếu chưa có dự thảo: Công chứng viên sẽ soạn thảo theo đề nghị của người khai nhận di sản. Sau khi Văn bản khai nhận soạn thảo xong, người thừa kế đọc lại nội dung, đồng ý và sẽ được Công chứng viên hướng dẫn ký vào Văn bản khai nhận di sản thừa kế.

Công chứng viên yêu cầu người thừa kế xuất trình bản chính của các giấy tờ đã nêu trên để đối chiếu trước khi ký xác nhận vào Lời chứng và từng trang của Văn bản khai nhận này.

Tiếp theo sẽ tiến hành thu phí, thù lao công chứng, các chi phí khác và trả lại bản chính Văn bản khai nhận cho người thừa kế.

Sau khi thỏa thuận phân chia di sản thừa kế hoặc khai nhận di sản thừa kế xong, người thừa kế thực hiện các thủ tục yêu cầu cấp lại Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất để đảm bảo có đầy đủ các quyền của người sử dụng đất./.