Tìm kiếm thị trường, đa dạng hoá, nâng cao chất lượng sản phẩm để đẩy mạnh xuất khẩu vào khu vực châu Á là mục tiêu cho các DN xuất trong bối cảnh Covid-19 vẫn diễn biến phức tạp. Tạo lập thêm thị trường cũng là định hướng để từng bước giúp công tác xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam ngày thêm vững bền.

Thị trường giàu tiềm năng

Theo Bộ Công Thương, sau 25 năm Việt Nam chính thức gia nhập Hiệp hội các quốc qia Đông Nam Á (ASEAN), khu vực này đã trở thành một trong những đối tác kinh tế - thương mại quan trọng của Việt Nam. So với thời điểm bắt đầu tham gia Khu vực thương mại tự do ASEAN (AFTA năm 1996), tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và khu vực ASEAN đã tăng hơn 9,7 lần, từ 5,9 tỷ USD năm 1996 lên 57,5 tỷ USD trong năm 2019. Năm 2020, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam - ASEAN vẫn đạt 53,7 tỷ USD.

Đơn cử như tại khu vực Đông Bắc Á, quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Hàn Quốc đã phát triển vượt bậc khi FTA Việt Nam – Hàn Quốc (VKFTA) chính thức có hiệu lực từ năm 2015. Hiện, Hàn Quốc là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Việt Nam với kim ngạch thương mại song phương đạt khoảng 66 tỷ USD và là thị trường xuất khẩu lớn thứ 5 của Việt Nam.

Kim ngạch thương mại 2 chiều giữa Việt Nam và Nhật Bản cũng ghi nhận tốc độ tăng trưởng nhanh chóng. Bằng chứng là thương mại hai chiều giữa hai nước đã tăng từ 13,7 tỷ USD năm 2009 lên 40 tỷ USD năm 2019 và Nhật Bản hiện là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 của Việt Nam.

Nhắc đến kim ngạch xuất khẩu vào thị trường châu Á của Việt Nam những năm qua không thể không nhắc đến Trung Quốc. Sau hơn 10 năm thực thi Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN – Trung Quốc (ACFTA), quy mô thương mại Việt Nam – Trung Quốc đã đạt tới 133,1 tỷ USD vào năm 2020.

Theo đánh giá của đại diện Vụ Thị trường châu Á - châu Phi (Bộ Công Thương), tốc độ tăng trưởng thương mại của Việt Nam với Trung Quốc luôn tăng nhanh hơn tốc độ tăng trưởng thương mại của Việt Nam với thế giới và chiếm tỷ trọng gần 1/4 tổng kim ngạch ngoại thương Việt Nam.

“Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam trong suốt 15 năm qua. Việt Nam cũng đã vươn lên trở thành đối tác thương mại lớn thứ 6 của Trung Quốc trên toàn cầu và là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc trong khối các nước ASEAN”, đại diện Vụ Thị trường châu Á, châu Phi khẳng định.

Chiếm lĩnh thị trường bằng cấu trúc, chủng loại hàng hóa

Mặc dù có sự tăng trưởng vượt bậc về kim ngạch xuất nhập khẩu tại thị trường châu Á, đặc biệt là các quốc gia ASEAN trong nhiều năm qua, song nếu so sánh với tiềm năng và lợi thế của mình, Việt Nam vẫn chưa thực sự tận dụng hết khả năng để gia tăng kim ngạch thương mại vào thị trường này. Một số mặt hàng từng là thế mạnh của Việt Nam như gạo và cao su đang mất dần thị phần ở các thị trường trọng điểm. Các mặt hàng nông sản khác của Việt Nam cũng có sức cạnh tranh rất thấp do vẫn còn chú trọng đến số lượng mà chưa quan tâm nhiều đến chất lượng.

Điều đáng nói là vẫn có đến 90% nông sản của Việt Nam hiện nay được xuất khẩu chưa qua chế biến nên giá trị thấp hơn các sản phẩm cùng loại của nhiều nước khác. Trong khi đó, một số thị trường như Singapore, Nhật Bản,... ngày càng có quy định chặt chẽ và khắt khe đối với nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, tiêu chuẩn chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật và vệ sinh ATTP… khiến hàng xuất khẩu của Việt Nam ngày càng gặp khó khăn.

Theo đánh giá của Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM Phạm Ngọc Hưng, trong bối cảnh xuất khẩu sang thị trường Mỹ và châu Âu gặp khó, DN nên Việt Nam cần đẩy mạnh phát triển thị trường ASEAN và đây cũng là phương án tốt cho việc mở rộng thị trường xuất khẩu, tránh lệ thuộc vào một vài thị trường cố định.

“Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả thị trường, các DN cần cấu trúc lại chủng loại hàng hóa cho phù hợp với tình hình mới, nâng cao chất lượng sản phẩm bằng công nghệ tiên tiến; cần áp dụng công nghệ số vào quản lý, tiếp cận thị trường cũng như giao dịch với khách hàng”, ông Hưng khuyến cáo.

Để tiếp cận một số thị trường khó tính trong khu vực ASEAN, đại diện Vụ Thị trường châu Á - châu Phi (Bộ Công Thương) cho rằng, các DN cần chủ động tìm hiểu, nghiên cứu nhu cầu cũng như các yêu cầu cụ thể của từng quốc gia để có chiến lược tiếp cận hiệu quả. Trong đó, cần lưu ý, để vào được các nước có đông dân theo đạo Hồi (Indonesia, Malaysia, Brunei), mặt hàng thực phẩm phải đạt chứng nhận Halal (được phép sử dụng cho người Hồi giáo); hàng hóa phải tuân thủ các quy tắc xuất xứ và thủ tục chứng nhận xuất xứ.

Riêng đối với thị trường Trung Quốc, theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho biết sẽ phối hợp chặt chẽ cùng các Bộ, ngành, địa phương biên giới phía Bắc để trao đổi, vận động phía Trung Quốc đẩy nhanh tiến độ hoàn tất các thủ tục pháp lý, kỹ thuật nhằm mở cửa thị trường sớm cho các mặt hàng nông, thủy sản mà Việt Nam có thế mạnh.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương tiếp tục trao đổi, vận động phía Trung Quốc sớm xem xét bổ sung thêm các cửa khẩu được phép nhập khẩu trái cây tươi trên tuyến biên giới đất liền, đặc biệt qua các tuyến vận tải đường sắt. Bộ Công Thương cũng sẽ phối hợp chặt chẽ với phía Trung Quốc tuyên truyền, phổ biến và định hướng các DN hai nước tận dụng ưu đãi từ FTA ASEAN - Trung Quốc và sử dụng hình thức thương mại điện tử để thúc đẩy xuất khẩu./.

* Bài tuyên truyền thực hiện Nghị quyết 84/NQCP ngày 29/5/2020 của Chính phủ