Quan điểm rõ ràng từ nước Chủ tịch ASEAN 2020

Không nằm ngoài dự đoán của giới quan sát, và các chuyên gia, Biển Đông một lần nữa trở thành vấn đề rất được quan tâm tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN (AMM) lần thứ 53. Điều này xuất phát từ những diễn biễn căng thẳng gần đây trên thực địa đã làm dấy lên những lo ngại về khả năng các bên có thể có những toan tính sai lầm dẫn đến xung đột không đáng có. 

Tuy nhiên, Hội nghị AMM lần thứ 53 đã chứng kiến những thay đổi của các bên tham gia trong vấn đề Biển Đông khi các bên đều bày tỏ mong muốn gác lại xung đột và cùng đàm phán để tìm ra các biện pháp hòa bình dựa trên các luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982. 

Phát biểu tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Hoa Kỳ sáng 10/9, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh hoan nghênh việc Hoa Kỳ tham gia một cách xây dựng vào các vấn đề trong khu vực, trong đó có cam kết ủng hộ mạnh mẽ vai trò trung tâm của ASEAN nhằm đem lại lợi ích chung cho cả ASEAN và Hoa Kỳ. ASEAN cũng khuyến khích Hoa Kỳ đóng vai trò tích cực trong việc duy trì hòa bình, an toàn và ổn định trong khu vực.

“ASEAN bày tỏ quan ngại sâu sắc về những diễn biến trên thực địa hiện nay, bao gồm những vụ việc nghiêm trọng và cả những hoạt động quân sự hóa trên Biển Đông đi ngược lại với các quyền lợi hợp pháp của các quốc gia ven biển cũng như luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982. Những hành vi này đã làm xói mòn niềm tin, làm gia tăng căng thẳng, đe dọa hòa bình, an ninh và phát luật trong khu vực”, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh Phạm Bình Minh nhấn mạnh.  

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh cũng nêu rõ, quan điểm của Việt Nam và ASEAN trong vấn đề này là nhất quán và rõ ràng, trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường niềm tin chung và kêu gọi các bên kiềm chế trong những hoạt động của mình, giải quyết tranh chấp thông qua các biện pháp hòa bình theo luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982 – được coi là cơ sở để xác định quyền lợi hợp pháp của các quốc gia ven biển cũng như việc triển khai các hoạt động trên biển. 

ASEAN sẽ nỗ lực để thực thi một cách hiệu quả và đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và sớm hoàn tất Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) một cách hiệu quả, toàn diện và theo đúng luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982 và hy vọng các cuộc đàm phán về COC sẽ sớm được nối lại với Trung Quốc.  

Sự ủng hộ của các đối tác

Tuyên bố trên của Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã thể hiện rõ quan điểm của nước Chủ tịch ASEAN 2020 cũng như của các đối tác của ASEAN trong vấn đề Biển Đông, trong đó đặc biệt nhấn mạnh mong muốn giải quyết một trong những vấn đề rất đáng quan tâm trong khu vực. 

Cũng tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Hoa Kỳ, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo khẳng định: “Chúng tôi khuyến khích các nước ASEAN đoàn kết, thống nhất duy trì quan điểm chung về hòa bình ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không trên Biển Đông, giải quyết các tranh chấp trên cơ sở thượng tôn luật pháp quốc tế, Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982 và các giá trị đã được nêu trong Tài liệu Quan điểm của ASEAN về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương”. 

Trước đó, tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Cấp cao Đông Á (EAS) lần thứ 10 diễn ra tối 9/9, với sự tham dự của 10 quốc gia thành viên ASEAN cùng các đối tác gồm Australia, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, New Zealand, Hàn Quốc, Nga, Mỹ và Tổng Thư ký ASEAN, cũng đã dành thời gian trao đổi về tình hình khu vực và quốc tế cùng quan tâm, bao gồm tình hình bán đảo Triều Tiên, Biển Đông, tình hình bang Rakhine của Myanmar, Hong Kong…  

Liên quan đến tình hình Biển Đông, ASEAN và các đối tác EAS đều bày tỏ quan ngại về diễn biến trên thực địa gần đây, ảnh hưởng tiêu cực đến hòa bình, an ninh và thượng tôn pháp luật trong khu vực, nhất là trong lúc cả khu vực đang tập trung nguồn lực đối phó dịch bệnh; nhấn mạnh cần thúc đẩy đối thoại và tăng cường xây dựng lòng tin, kiềm chế không có hoạt động làm gia tăng căng thẳng và phức tạp tình hình, không quân sự hoá, không sử dụng và đe doạ sử dụng vũ lực, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hoà bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982. 

Không chỉ ủng hộ ASEAN trong việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải và hàng không ở Biển Đông, các đối tác của ASEAN cũng bày tỏ mong muốn ASEAN đóng vai trò chủ động, tích cực và trung tâm hơn trong khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương. 

Phát biểu tại Hội nghị Bộ trưởng ASEAN-Australia ngày 10/9, Bộ trưởng Ngoại giao Australia Marise Payne tái khẳng định Australia coi trọng vai trò của ASEAN, đặt ASEAN ở vị trí trung tâm trong chiến lược ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Australia chia sẻ cam kết với ASEAN về một khu vực Ấn Độ Thái Bình Dương hòa bình và thịnh vượng, tuân thủ luật quốc tế, tôn trọng quyền và chủ quyền của tất cả các quốc gia. 

“Các quốc gia đều có trách nhiệm chung trong đảm bảo các trật tự khu vực dựa trên nguyên tắc tự do và cởi mở, trật tự dựa trên tầm nhìn của ASEAN trong khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương. Đảm bảo một Đông Nam Á ổn định nằm trong mục tiêu của tất cả chúng ta. Là một đối tác chiến lược của ASEAN, Australia sẽ nỗ lực đưa ra những hành động cụ thể để hỗ trợ ASEAN thực hiện mục tiêu của mình”, Bộ trưởng Ngoại giao Australia Marise Payne nhấn mạnh. 

Có thể nói, việc các quốc gia ASEAN và các đối tác ủng hộ đối thoại, hợp tác hướng tới giải quyết căng thẳng ở Biển Đông thông quan các biện pháp hòa bình, tuân thủ luật pháp quốc tế trong đó có UNCLOS 1982 là một xu hướng mới đầy tích cực tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN (AMM) lần thứ 53. Điều này cho thấy vai trò nổi bật của nước Chủ tịch ASEAN 2020 Việt Nam trong việc điều phối giải quyết một trong những vấn đề hết sức quan trọng trong khu vực nhằm hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn./.