Phía sau khoảnh khắc lịch sử

Chỉ ít ngày sau Lễ Tuyên ngôn Độc lập 2/9/1945, vào 11 giờ 30 phút trưa 7/9/1945, bản nhạc hiệu “Diệt phát xít” của nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi vang lên trên làn sóng, mở đầu chương trình phát thanh đầu tiên của Đài Tiếng nói Việt Nam. Giọng xướng: “Đây là Tiếng nói Việt Nam, phát thanh từ Hà Nội, Thủ đô nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa” đã chính thức khai sinh một kỷ nguyên mới của báo chí cách mạng Việt Nam - báo nói.

Để có khoảnh khắc đi vào lịch sử ấy là những ngày làm việc không ngừng nghỉ của một nhóm cán bộ kỹ thuật, khi trong tay gần như chẳng có gì ngoài lòng nhiệt huyết và trí sáng tạo. Ngày ấy, những kỹ thuật viên đầu tiên của Đài Tiếng nói Việt Nam như Nguyễn Cung, Nguyễn Dực, Lê Quang Lân… đã tìm đến các cửa hàng sửa tăng âm, tận dụng máy móc cũ, thậm chí biến máy phát tín hiệu moóc-xơ của Sở vô tuyến điện viễn thông Bạch Mai thành máy phát thanh. Một phòng làm việc 30m², một chiếc micro than, vài tăng âm cải tiến và tận dụng những tấm chăn bông che xung quanh đã trở thành “studio” đầu tiên của Đài Tiếng nói Việt Nam.

Chỉ trong một tuần, từ 22 đến 27/8/1945, hai máy phát công suất 200W và 500W được cải tạo xong, rồi nhanh chóng lắp thêm các máy phát nhỏ để dự phòng. Ngày 1/9/1945, hệ thống 5 máy phát đã sẵn sàng. Và khi Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập, các kỹ thuật viên đã truyền trực tiếp âm thanh từ Quảng trường Ba Đình đến hàng triệu trái tim, dù thiết bị thô sơ và điều kiện hết sức khó khăn.

Từ ngày 19/12/1946, khi toàn quốc kháng chiến bùng nổ, bộ phận kỹ thuật của Đài TNVN bước vào những năm tháng đặc biệt: vừa vận hành máy móc, vừa di chuyển liên tục để bảo toàn thiết bị, giữ vững làn sóng. Chỉ tính riêng 9 năm kháng chiến chống Pháp, kỹ thuật phát thanh đã 14 lần di chuyển, từ Bạch Mai đến chùa Trầm, rồi Bó Lù - Ba Bể, Hát Môn…

Và những câu chuyện như đêm Giao thừa Tết Đinh Hợi (21/1/1947) tại chùa Trầm, khi Bác Hồ bất ngờ tới thăm Đài, đã trở thành ký ức không quên. Lúc ấy đã hết giờ phát sóng, các kỹ thuật viên đã nhanh trí dùng đĩa mềm của máy quay đĩa để ghi âm lời chúc Tết của Bác, giúp đồng bào cả nước vào sáng mùng Một Tết Đinh Hợi được nghe giọng nói của Người qua sóng phát thanh.

Trong kháng chiến chống Mỹ, để bảo đảm phát sóng liên tục giữa bom đạn, năm 1967, Cục Kỹ thuật phát thanh được thành lập, trực tiếp quản lý toàn bộ hệ thống phát xạ, bá âm ở cả ba miền và nước bạn Lào, đảm nhiệm sản xuất, sửa chữa thiết bị chuyên dùng. Đó là thời kỳ mà mỗi kỹ thuật viên không chỉ là người thợ giỏi, mà còn là chiến sĩ trên mặt trận thông tin.

Sau 1975, đất nước thống nhất, Đài TNVN bước vào giai đoạn khôi phục và mở rộng. Đặc biệt từ năm 1994, toàn bộ dây chuyền công nghệ phát thanh trong cả nước được thống nhất, mở ra bước ngoặt lớn. Công tác truyền dẫn tín hiệu được giao cho bộ phận kỹ thuật, bảo đảm các chương trình phong phú, hấp dẫn của Đài được truyền đi xa nhất, rõ nhất.

Những câu chuyện không thể nào quên

Cơn bão Chan Chu năm 2006 đã gây thiệt hại nặng nề cho ngư dân hoạt động trên biển xa do thiếu thông tin kịp thời cảnh báo thời tiết và mưa bão trên biển. “Từ thực tế đó, Đài TNVN đã xây dựng dự án “Phủ sóng Biển Đông”. Năm 2009, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã đến dự lễ khánh thành và phát lệnh phát sóng Biển Đông tại Đài Phát sóng Phát thanh VN1 (nay là Đài Phát sóng Đối ngoại) phủ sóng 3 vùng biển xa là khu vực Hoàng Sa, Trường Sa và vịnh Thái Lan”, ông Lê Đình Lam cho biết.

Năm 2020, Đài TNVN xây dựng Đài phát sóng khu vực Nam Trung bộ để phát sóng kênh VOV1, VOV5 (tiếng Anh và tiếng Trung) phủ sóng vùng biển quần đảo Trường Sa bằng sóng trung (MW), góp phần thông tin tuyên truyền, đảm bảo an ninh chính trị và khẳng định chủ quyền quốc gia trên biển.

Nhớ lại những ngày tháng xây dựng Đài phát sóng khu vực Nam Trung bộ, ông Nguyễn Mạnh Linh, Phó Giám đốc Trung tâm Kỹ thuật cho hay: Quá trình xây dựng Đài phát sóng này gian nan từ khâu chọn địa điểm đến ngày phát sóng thử nghiệm. Để chọn địa điểm, lãnh đạo Đài và Trung tâm đã lần lượt 6 lần đi khảo sát trong suốt 2 năm - từ Ninh Thuận, Bình Thuận, Nha Trang… “Vùng đất để xây dựng đài phát sóng trung phải bằng phẳng, độ ẩm càng cao càng tốt. Chúng tôi đã 3 lần vào Ninh Thuận. Ủy ban nhân dân tỉnh cũng giới thiệu 4, 5 điểm nhưng đều không đáp ứng được yêu cầu. Cuối cùng, phải đến chuyến thứ ba vào Ninh Thuận, chúng tôi mới tìm được mảnh đất phù hợp tại thôn Sơn Hải (xã Phước Dinh, huyện Thuận Nam)”, ông Linh chia sẻ.

Năm 2021, khi thi công xây dựng đài phát sóng thì rơi vào thời điểm đại dịch Covid-19. Việc thi công vì thế vô cùng khó khăn. Các chuyên gia người Mỹ không sang được. Ban Giám đốc Trung tâm đã quyết định thành lập một đoàn của Trung tâm, lấy tất cả kỹ sư, chuyên gia giỏi của Trung tâm để vào hỗ trợ nhà thầu hoàn thiện phần hạ tầng và lắp máy. “Đến phần tinh chỉnh toàn bộ hệ thống phát sóng, chúng tôi đã nghĩ ra phương án làm trực tuyến với chuyên gia bên Mỹ. Ngày nào cũng 12h đêm thì bắt đầu làm, bởi phải theo giờ của các chuyên gia bên Mỹ. Gần 20 ngày ròng rã làm việc trực tuyến, cuối cùng Dự án Đài phát sóng khu vực Nam Trung bộ cũng thành công”, ông Linh nhớ lại.

Ngày 1/9/2021, ngày dự kiến phát sóng thử nghiệm cũng là thời điểm dịch Covid-19 đang hoành hành. Trung tâm đã thành lập hai đoàn - một đoàn hỗ trợ phát sóng thử nghiệm và một đoàn quản lý - vận hành Đài phát sóng - chạy một mạch từ Hà Nội vào Ninh Thuận. “Chuyến công tác đó đi 4 ngày mà phải 3 lần bị test Covid-19. Đồ ăn mang theo nhưng có khi chỉ vừa trải chiếu xuống thì đã có công an địa phương đến yêu cầu đi chỗ khác vì nơi đó đang cách ly phong tỏa Covid-19. Bởi thế, khi trở về, mọi người trong đoàn đã thay nhau lái một mạch tới Hà Nội chứ không dừng nghỉ dọc đường”, Phó Giám đốc Nguyễn Mạnh Linh cho hay.

Với việc di dời Đài Phát sóng Phát thanh Đồng Hới từ trung tâm thành phố tới một huyện cách đó chừng 10km, Phó Giám đốc Nguyễn Mạnh Linh cho biết, Lãnh đạo Đài TNVN giao Trung tâm Kỹ thuật Phát thanh - Truyền hình làm đầu mối triển khai di dời hệ thống phát sóng AM tại Đài Phát sóng khu vực Bắc Trung bộ (Đồng Hới - Quảng Bình) tại biên bản làm việc ngày 18/10/2018 giữa UBND tỉnh Quảng Bình và Đài TNVN.

"Nơi di dời đến là khu đầm lầy nuôi tôm, cá của dân. Xây trạm phát sóng trên nền một đầm lầy, khó khăn nhiều vô kể. Khâu GPMB mất gần 1 năm. Từ mặt đầm lên tới mặt đường là 4m nên việc san lấp mất rất nhiều công sức. Chúng tôi đã phải đợi đến mùa khô để tát nước, nạo vét, rồi san lấp đất đá. Vượt bao gian nan, Dự án này được đưa vào phát sóng chính thức năm 2024", ông Nguyễn Mạnh Linh cho hay.

“Để xây dựng trạm phát sóng trên đỉnh núi cao, các cán bộ, kỹ thuật viên của Trung tâm đã phải nỗ lực, quyết tâm vượt qua muôn vàn khó khăn bằng bản lĩnh thép. Dự án Trạm phát sóng FM Phia Oắc - Cao Bằng là một ví dụ điển hình. Nằm ở nơi rất xa dân, xa nguồn vật liệu, từ nơi xây dựng trạm phát sóng đến chỗ có dân sinh sống phải 16, 17km đường núi. Việc chuyên chở, khuân vác nguyên vật liệu lên đến đỉnh núi là muôn vàn khó khăn, nguy hiểm. Hay khi xây dựng Trạm phát sóng FM Tam Đảo, phủ sóng khu vực đồng bằng Bắc bộ và khu vực Trung du Bắc bộ, quá trình triển khai, vận chuyển vật liệu, nhất là hệ thống cáp phi-đơ dài 110m, anh em phải huy động khoảng 40 người dân Tam Đảo khênh cáp từ dưới lên đỉnh, mất 2 ngày mới đưa cáp lên tới nơi.

Qua nhiều thế hệ, Trung tâm Kỹ thuật đã tăng nhanh công suất phát sóng, đa dạng phương thức truyền dẫn. Tỷ lệ phủ sóng đến nay đạt khoảng 97% dân số cả nước. Các chương trình đối ngoại vươn tới châu Âu, Hoa Kỳ, Caribe… Thế hệ kỹ thuật viên hôm nay có nhiều giải pháp sáng tạo giúp tiết kiệm hàng tỷ đồng chi phí điện năng mỗi năm. Năm 2017, trung tâm đã xây dựng ứng dụng VOV MEDIA để phát sóng tất cả kênh chương trình phát thanh tới các thiết bị di động thông minh (điện thoại, máy tính bảng...) trên nền tảng Android và IOS. Hiện nay, Đài TNVN đang nghiên cứu xây dựng Nền tảng phát thanh số quốc gia cho phép phát sóng tất cả chương trình của VOV và chương trình phát thanh địa phương.

80 năm qua, từ chiếc micro than nhỏ bé tới mạng lưới phủ sóng toàn quốc, từ phòng thu 30m² tới “rừng ăng-ten” vươn cao, kỹ thuật phát thanh của Đài TNVN đã đồng hành với những thời khắc lịch sử của dân tộc, đồng hành với sự lớn mạnh, trưởng thành không ngừng của Đài Tiếng nói Việt Nam. Và hành trình ấy vẫn tiếp tục để Tiếng nói Việt Nam mãi ngân vang, bắc những cây cầu âm thanh nối triệu trái tim.

"80 năm qua, Đài Tiếng nói Việt Nam luôn đồng hành cùng dân tộc"

VOV.VN - Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương chia sẻ, với bề dày truyền thống 80 năm, cán bộ phóng viên, biên tập viên và người lao động của Đài Tiếng nói Việt Nam sẽ tiếp tục đoàn kết, trí tuệ, bản lĩnh, khát vọng và có nhiều tư duy sáng tạo trong tuyên truyền.