Tọa đàm “Di dời cơ sở sản xuất công nghiệp ở Hà Nội - Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về di sản công nghiệp" là một hoạt động thuộc dự án “Tái thiết di sản công nghiệp” do Viện Văn hóa Quốc gia Châu Âu (EUNIC) hỗ trợ thực hiện, nhằm thúc đẩy hợp tác văn hóa giữa các thành viên EUNIC và các đối tác Việt Nam.

Mục đích của dự án là thúc đẩy chuyển đổi các di sản công nghiệp thành các không gian văn hóa và sáng tạo tại Hà Nội, nhấn mạnh vào việc chia sẻ kiến ​​thức, trao đổi kinh nghiệm về các mô hình đã được thực hiện thành công ở các nước thành viên EUNIC. Các mô hình này sẽ là cơ sở để các đối tác Việt Nam tham khảo, vận dụng xây dựng mô hình chuyển đổi phù hợp nhất với bối cảnh Việt Nam. Những bên tham gia hy vọng dự án sẽ đóng góp vào tiến trình bảo tồn các nhà máy cũ như là di sản công nghiệp của thành phố, chuyển đổi chúng thành các không gian văn hóa, sáng tạo nhằm góp phần tạo ra cơ sở hạ tầng cho nền công nghiệp văn hóa của Thủ đô.

Dự án “Tái thiết di sản công nghiệp” do Viện Pháp tại Việt Nam lên ý tưởng và tập hợp được sự tham gia của Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam cùng 10 thành viên EUNIC (Viện Goethe, Hội đồng Anh, Phái đoàn Wallonie-Bruxelles cùng Đại sứ quán Italia, Tây Ban Nha, Hungary, Cộng hòa Czech, Romani, Ba Lan, Vương quốc Hà Lan), 4 đối tác địa phương (Đại học Kiến trúc Hà Nội, Mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống, tổ chức Heritage Space, Doanh nghiệp xã hội bền vững VSSE), 4 đối tác chuyên gia (UNESCO Việt Nam, Hanoi Ad Hoc, PRX Việt Nam, Undecided Production). Dự án được hỗ trợ bởi chương trình Không gian văn hóa của EUNIC.

PGS.TS.KTS. Lê Quân - Hiệu trưởng Trường Đại học Kiến Trúc Hà Nội nhấn mạnh: “Tái thiết đô thị không đơn giản là việc xây mới trên nền các công trình cũ. Đó là cả một quá trình tác động vào đô thị và nó được gắn kết, có những mối quan hệ phức tạp với các lĩnh vực xã hội khác nhau. Trong bối cảnh Luật Kiến trúc đã có hiệu lực và bắt đầu đi vào cuộc sống, việc thực hiện một cách tiếp cận mới để nhận diện giá trị di sản, kiến trúc và văn hoá của các cơ sở sản xuất công nghiệp trong thành phố sẽ cung cấp được các cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc tái thiết đô thị từ không gian sau di dời của các cơ sở công nghiệp”.

Ông Thierry Vergon, Giám đốc Viện Pháp tại Hà Nội, đại diện của EUNIC trong dự án này thì cho rằng, xã hội đang quan tâm đến việc đưa các cơ sở sản xuất công nghiệp vào nỗ lực bảo tồn di sản. Bởi không chỉ giàu có về mặt kiến trúc, các cơ sở công nghiệp này đã hình thành nên ký ức quan trọng trong tiến trình xây dựng không gian đô thị, bản sắc và lịch sử của những người lao động, người dân quanh khu vực mà cơ sở công nghiệp đó tồn tại. "Rất nhiều ví dụ thành công tại Châu Âu và trên thế giới đã cho thấy việc chuyển đổi các cơ sở công nghiệp cũ thành không gian văn hóa, nuôi dưỡng sáng tạo là mô hình có tính đạo đức bởi các dự án chuyển đổi này luôn mang đến tác động tích cực cho các vùng lân cận và được người dân đánh giá là yếu tố giúp cải thiện môi trường sống của họ. Tôi tin rằng tọa đàm này được tổ chức đúng lúc, góp phần nâng cao nhận thức của những nhà hoạch định, trong thời điểm sẽ có sự di dời hàng loạt các cơ sở công nghiệp tại Hà Nội trong những năm tới”.

Tại tọa đàm, các nhà quản lý, chủ của những không gian sáng tạo được chuyển đổi từ nhà máy cũ, các kiến trúc sư nổi tiếng của Việt Nam và các quốc gia châu Âu như Pháp, Italia, Tây Ban Nha đã chia sẻ những kinh nghiệm chuyển đổi quốc tế về tái thiết không gian công nghiệp và đặc biệt là những gợi mở quan trọng cho câu hỏi “Tương lai nào cho các không gian cơ sở sản xuất công nghiệp tại Hà Nội sau di dời?”.

Ông Nguyễn Đức Hùng, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội (HUPI), nhận định: Công nghiệp là một trong những yếu tố quan trọng cấu thành đô thị. Tuy nhiên trong quá trình đô thị hóa, các cơ sở công nghiệp hiện hữu đã, đang có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe của nhân dân và cản trở phát triển đô thị. Do vậy, theo ông Hùng, việc di dời các cơ sở công nghiệp không phù hợp các quy chuẩn, tiêu chuẩn hiện hành, gây mất cân đối về hạ tầng xã hội và kỹ thuật, giao thông, ô nhiễm môi trường và không phù hợp với quy hoạch chung là cần thiết và cấp bách.

"Quỹ đất sau khi di dời các cơ sở sản xuất công nghiệp được ưu tiên để xây dựng, phát triển các công trình công cộng, cây xanh, bãi đỗ xe, công trình hạ tầng xã hội và kỹ thuật đô thị; không làm tăng chất thải cho khu vực nội thành, đảm bảo cân bằng nhu cầu về hạ tầng xã hội, kỹ thuật và môi trường đô thị. Những công trình xây dựng có giá trị về lịch sử, văn hóa và kiến trúc cần được thực hiện bảo tồn, phục chế tôn tạo theo quy định của Luật Di sản văn hóa. Ưu tiên sử dụng các công trình này cho các mục đích công cộng”. Ông Nguyễn Đức Hùng nhấn mạnh.

Còn theo ông Lê Quang Bình, điều phối viên mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống, việc chuyển các nhà máy cũ thành không gian sáng tạo sẽ cung cấp thêm không gian công cộng cho người dân Hà Nội, giải tỏa bớt sự ngột ngạt của đô thị, tạo cơ sở hạ tầng cho ngành công nghiệp văn hóa, là nơi ươm các start-up của giới làm sáng tạo. "Các không gian sáng tạo chuyển đổi từ các khu công nghiệp có diện tích lớn, là nơi tổ chức các sự kiện văn hóa, kinh tế, chính trị tầm cỡ khu vực và quốc tế. Chính vì vậy, nhà nước cần đóng một vai trò quan trọng trong việc xây dựng khung pháp lý cho sự chuyển đổi, đầu tư vào việc chuyển đổi và có chính sách khuyến khích các thành phần khác tham gia vào việc chuyển đổi này”.

Sau thành công của cuộc thi “Thiết kế Không gian sáng tạo Hà Nội” được tổ chức mới đây, tọa đàm “Di dời cơ sở sản xuất công nghiệp ở Hà Nội - Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về di sản công nghiệp" là hoạt động có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần bổ sung thêm nhiều bài học quý để giúp Hà Nội vững vàng hơn trên hành trình trở thành trung tâm hội tụ thiết kế và đổi mới ở khu vực – kinh đô sáng tạo của Đông Nam Á.